Асосий воситалар таркибида қайд этилган, бироқ кераксизлиги туфайли фойдаланилмаган ускунани сотишга қарор қилинди. Уни тиклаш қиймати шартли равишда 31 300 минг сўмни, ҳисобланган амортизация 18 700 минг сўмни, қайта баҳолаш сальдоси 2 200 минг сўмни ташкил қилади. Сотиш нархини аниқлаш учун баҳоловчи компания жалб этилди (унинг хизматлари қиймати – 200 минг сўм). У ускунани 16 500 минг сўмга баҳолади. Ускуна 13 900 минг сўмга сотилди.
Агар ўз маҳсулотини экспорт қилувчи корхона ЯСТнинг 2,5%лик ставкасини қўлласа, солиқни қандай суммадан ва қандай ставкада тўлаш керак? Ҳисобда мазкур операция қандай акс эттирилади?
Бош бухгалтер.
– ЯСТ тўловчиларида ялпи тушум ва, тегишинча, ягона солиқ тўлови суммаси асосий воситаларни сотишдан олинадиган даромадни (фойдани) кўпайтиради (Солиқ кодексининг 132-моддаси 1-банди бўйича бошқа даромад). Ушбу операция бўйича зарарлар эса ҳисобга олинмайди. Фойда ёки зарар қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС тўловчиларида) ва сотиш харажатлари ҳисобга олинган ҳолда, сотувдан тушган тушум ва сотилаётган асосий воситаларнинг қолдиқ (баланс) қиймати ўртасидаги қайта баҳолаш натижаларига (сальдога) тузатилган фарқ сифатида белгиланади (Асосий воситаларни балансдан чиқариш тартиби тўғрисида низомнинг1 24-банди).
Баҳоловчи ташкилот томонидан белгиланган ускунанинг қиймати ҳисоб-китобда иштирок этмайди ва молиявий натижага таъсир кўрсатмайди. Ушбу қиймат, сиз кўрсатгандек, сотиш нархини белгилаш учун зарур эди. Бироқ баҳоловчи ташкилот хизматларига доир харажатлар борасида савол туғилади: улар ускунани сотиш харажатлари ҳисобланадими ёки йўқми? 5-сон БҲМС «Асосий воситалар»да2 асосий воситаларни сотиш харажатларига киритиш мумкин бўлган харажатлар кўрсатилмаган. Баҳоловчи ташкилот сотишнинг тахминий нархини белгилади, яъни аслини олганда маслаҳат хизматларини кўрсатди. Бизнингча, уларга тўловни Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида низомнинг3 2.3.3-бандига кўра корхонанинг бошқа операцион харажатларига киритиш (9430-ҳисобварақ) ва асосий воситаларни сотишдан олинадиган молиявий натижани белгилашда ҳисобга олмаслик керак.
Сиз келтирган маълумотларга кўра молиявий натижа қуйидагича аниқланади:
13 900 – (31 300 – 18 700) + 2 200 = 3 500 минг сўм фойда.
Бухгалтерия ҳисобида ускунани сотиш қуйидаги проводкалар билан кўрсатилади:
|
Хўжалик операциясининг мазмуни
|
Сумма, минг сўм
|
21-сон БҲМС бўйича ҳисобварақлар корреспонденцияси
|
|
|
дебет
|
кредит
|
||
|
Ускунани сотиш акс эттирилган
|
13 900
|
4010
|
9210
|
|
Ускунанинг дастлабки қиймати ҳисобдан чиқарилган
|
31 300
|
9210
|
0130
|
|
Чиқиб кетган ускуна бўйича ҳисобланган амортизация суммаси ҳисобдан чиқарилган
|
18 700
|
0230
|
9210
|
|
Ускунани қайта баҳолаш сальдоси ҳисобдан чиқарилган
|
2 200
|
8510
|
9210
|
|
Молиявий натижа (фойда) акс эттирилган
|
3 500
|
9210
|
9310
|
Ўз маҳсулоти (ишлари, хизматлари)ни экспорт қилувчи корхоналар бошқа даромадларга нисбатан ЯСТнинг пасайтирилган ставкасини (экспортнинг улушига боғлиқ ҳолда 30% ёки 50%га) қўллайдилар.
1Молия вазирининг АВ томонидан 29.08.2004 йилда 1401-сон билан рўйхатдан ўтказилган буйруғи билан тасдиқланган.
2Молия вазирининг АВ томонидан 20.01.2004 йилда 1299-сон билан рўйхатдан ўтказилган буйруғи билан тасдиқланган.
3ВМнинг 5.02.1999 йилдаги 54-сон Қарори билан тасдиқланган.
Жавобларни «Norma Ekspert» мутахассислари тайёрладилар.