«Норма Маслаҳатчи», №22, 2016й. 31 май

Мамлакатимиз иқтисодиётида давлатнинг иштирокини камайтириш жараёнига хорижлик инвесторларни янада кенг жалб этиш мулкчилик шаклини тубдан ўзгартириш бўйича олиб борилаётган иcлоҳотларнинг устувор йўналишларидан бирига айланди.

Пойтахтимизда «Товарлар ва хизматлар экспорти – ҳаракат қилиш палласи!» бизнес-анжумани бўлиб ўтди, унда тажрибали халқаро экспертлар ўзбекистонлик тадбиркорлар билан муваффақиятли экспорт стратегиялари сирлари билан ўртоқлашдилар.

Хорижий нодавлат нотижорат ташкилотининг филиали ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказилган. Унинг директори – Ўзбекистон фуқароси бош ташкилот томонидан тайинланган ва унинг ишончномаси асосида иш олиб боради. Филиалда Адлия вазирлигида аккредитацияланган ва бош ташкилот томонидан филиалда узоқ муддат ишлаш учун тайинланган уч нафар чет эллик ходим бор. Филиал директори билан меҳнат муносабатлари қандай расмийлаштирилади? У билан меҳнат шартномасини тузиш керакми? Агар керак бўлса, уни ким ва кимнинг номидан имзолайди: бош ташкилот номиданми ёки Ўзбекистондаги филиал номиданми? Филиалда ишловчи чет эллик ходимлар билан меҳнат муносабатлари қандай расмийлаштирилади? Улар Ўзбекистондаги филиал билан меҳнат шартномасини имзолашлари керакми?

Фирма директори хизмат кўрсатувчи банкда фирма ходимлари учун очилган пластик карточкаларни олмоқчи бўлди. Банк ҳар бир ходимнинг нотариал тасдиқланган ишончномаси йўқлигини рўкач қилиб, буни рад этди. Банкнинг ҳаракатлари қанчалик қонуний? Директор ёки бош бухгалтер, ёхуд шу фирмада ишловчи шахс хизмат кўрсатувчи банкдан янги ишга қабул қилинган ходимлар иш ҳақига пластик карточкаларни унга берилган фирма муҳри билан тасдиқланган ҳамда директор ва бош бухгалтер томонидан имзоланган ишончнома асосида олиши мумкинми?

Пойтахтдаги корхона Тошкент шаҳрида 6 ойга вақтинча рўйхатдан ўтган қаршилик кишини ярим йиллик муддатли меҳнат шартномасига кўра бўлим мутахассиси этиб ишга олаяпти. Бундай иш вақтинчалик бир марталик иш ҳисобланадими? Ходим вақтинчалик бир марталик иш билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи гувоҳнома олиши зарурми?

Мен бюджет ташкилотида иқтисодчи бўлиб ишлайман (1 ставка), шунингдек ҳисоб-китоб бўлимининг бухгалтери мажбуриятларини бажараман (0,5 ставка). Ҳозир раҳбарият ўриндошлик ва бир йўла бир неча касбда ишлаш ҳақидаги низомга ҳавола қилиб, мен бухгалтерликни 0,5 ставкадан 0,25 ставкага ўтказиш ҳақида ариза ёзишимни талаб қиляпти. Гўё ўриндошлик ишида 0,5 ставкада бухгалтер лавозимини эгаллаш назарда тутилмаган эмиш. Ахир мен эгаллаган лавозимлардаги иш бир йўла бир неча касб ва лавозимда ишлаш ҳисобланмайдими? Агар раҳбарият бу ички ўриндошлик ҳисобланиши борасида ҳақли бўлса ҳам, 0,5 ставкада бухгалтер бўлиб ишлаб, ҳафтасига 20 соат (ушбу лавозимда тўла банд бўлганда иш вақтининг ярмида) шу иш билан шуғуллана олмайманми? Билишимча, ўриндошнинг жами иш вақти асосий ишидан бўш вақтдан, шунингдек дам олиш, байрам кунларидан ташкил топади.

Корхона балансида 3 та автомобиль бор: бири – директор учун ва иккитаси – ходимларни объектга етказиш учун. Штат жадвалида фақат битта ҳайдовчи лавозими назарда тутилган. Ҳайдовчилик гувоҳномаси бўлган корхона ходимига автомобилни бошқариш ҳуқуқини бериш мумкинми? Буни қандай расмийлаштирса бўлади? Қайси меъёрий ҳужжатлар асосида ЁММни ҳисобдан чиқариш, йўл варақалари ҳисобини юритиш мумкин?

Отамнинг ўз номига расмийлаштирилган автомобили бор. Мен уни бошқара олишим учун менга ишончнома керакми? Бундай ишончнома онамга – отамнинг жуфтига керакми?

Мен кейинчалик ижара шартномасини расмийлаштириш шарти билан Тошкент пропискасига эга бўлган ёш оилага квартирани ижарага бердим. Эртаси куни солиқ инспектори келиб, ижара шартномаси йўқлиги сабабли жарима солди, уни тўламасам, ишни судга оширишини айтди. Мен виждонли солиқ тўловчиман. Ижара шартномаси бўйича 3 йил солиқ тўладим. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 159-1-моддаси талабларидан хабарим бор. Илгари аввал квартирантларни жойлаштириб, кейин шартномани расмийлаштирар эдим. Ижара шартномасини расмийлаштириш вақтида квартирантларнинг яшашига йўл қўйиладими? Солиқ инспектори кўчиб кирилгандан кейинги куни шартномани талаб қилишга ҳақлими? Ушбу масалани ҳал этиш учун қаерга мурожаат қилиш мумкин?

Фуқаролик ишидаги айрим тартиб-таомил қоидалари билан боғлиқ вазиятга ойдинлик киритсангиз. Фуқаролик ишлари бўйича туманлараро суд менинг даъвоим бўйича ишни кўраяпти. Танишимга мен билан судда вакилим сифатида қатнашиши учун нотариал тасдиқланган ишончнома бердим. Судья аввалига буни истамади, бироқ ёзма илтимоснома тақдим этганимдан сўнг уни ишда қатнашишга қўйди, бунда вакилим фақат ҳозир бўлишини қайд этиб ўтди. Тушунишимча, бу уни саволлар бериш, изоҳ бериш, ўз важ-далиллари, фикрини билдириш ва ишда бошқача тарзда иштирок этиш имкониятидан маҳрум этади. Судьянинг хатти-ҳаракатлари қонунга қанчалик мувофиқ ёки зид келишини тушунтириб берсангиз.

Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 2 мартдаги 62-сон Қарори билан тасдиқланган Намунавий қоидаларнинг 15-бандида қуйидагича белгиланган: «Давлат хизматчиларининг тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиши тақиқланади. Давлат хизматчилари ўзларининг ўз хизмат вазифаларини зарур даражада бажаришига ёки уларга зарар етказиши мумкин бўлган фаолиятни амалга оширмаслиги, шунингдек лавозимни эгалламаслиги керак. Давлат хизматчиси ҳар қандай ҳолатларда ҳам ўз хизмат мавқеидан мумкин бўлмаган шахсий фойдани олиши мумкин эмас. Давлат хизматчилари ўз раҳбарини манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик бўйича чоралар кўриш мақсадида тижорат ташкилотларининг устав капиталида иштирок этиши тўғрисида хабардор қилиши шарт». Мен давлат хизматчиси сифатида бирон-бир хусусий фирманинг таъсисчиси бўлишим мумкинми? Башарти, таъсисчи бўладиган бўлсам, у ҳолда ўзим ишлаётган давлат корхонаси раҳбарини бу ҳақда хабардор этишим шартми?