2025 йил 1 августдан бошлаб Ўзбекистонда истеъмолчида чиқиндиларни олиб кетиш учун қарз бўлганда электр энергияси учун тўлов тўхтатиб қўйилди. Янги тартиб «Айрим қонун ҳужжатларига чиқиндиларни тўплаш ва олиб чиқиш хизматларини кўрсатиш соҳасида тўлов интизомини мустаҳкамлашга қаратилган қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисида»ги Қонун (07.03.2025 йилдаги ЎРҚ-1044-сон) билан белгиланган. Ҳужжатда кўрсатилишича, бу чора шунингдек, кўрсатилган хизматлар учун аҳолининг дебиторлик қарзининг ўсишини камайтиришга ҳам қаратилган. Бироқ, афтидан, уни жорий этишда бироз шошилишди.
Янги тартибга мувофиқ, агар истеъмолчи чиқиндилар учун қарзни тўламаса, электр энергияси учун тўлов тўлай олмайди – тизим вақтинча электр учун тўлаш имкониятини блоклайди. Оқибатда – электр энергиясини узишгача боришади. Ҳар ойнинг 5-санасигача олдиндан истеъмолчига чиқиндилар учун қарзнинг мавжудлиги ва уни олингандан кейин 5 кун ичида тўлаш зарурлиги ҳақида СМС-хабарнома юборилиши керак.
Лекин бу механизм ишлаши учун аввало «Тоза макон» ва «Ҳудудий электр тармоқлари» АЖнинг биллинг тизимларининг интеграцияси зарур, ва шу билан, маълум бўлишича, муаммо бор. Сенат тизимларнинг ҳақиқий ҳолатга мос келмаслигини, абонент базаларидаги маълумотларнинг мос келмаслигини кўрсатди. Сенатнинг Аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология қўмитаси Экологияни муҳофаза қилиш, атроф-муҳит ва иқлим ўзгариши вазирлиги ва Энергетика вазирлигига биллинг тизимларини ўзаро мувофиқлаштириш ва такомиллаштириш зарурлигини кўрсатган ҳолда сўровномалар юборди.
Қўмита маълумотларига кўра, ҲЭТ иловасида чиқиндиларни олиб кетиш бўйича қарз ҳақида ахборот акс этмайди, «Тоза макон» биллинг тизими билан РЭС тизими ўртасида интеграция йўқ. Бир қатор истеъмолчиларда маиший чиқиндиларни олиб кетиш бўйича шартномалар йўқ, абонент базаларида эса ноаниқликлар мавжуд. Бу фуқароларнинг норозилигига сабаб бўлиши ва чиқиндиларни олиб кетиш учун дебиторлик қарзини қисқартиришга таъсир қилиши мумкин.
Чиқиндиларни бошқариш ва айланма иқтисодиётни ривожлантириш агентлиги маълумотига кўра, электр энергияси учун тўловни вақтинча блоклаш тартиби 2025 йил 30 июнгача шаклланган ҚМЧлар учун қарзларга нисбатан қўлланилмайди. Янги тартиб 2025 йил 1 июлдан бошлаб шаклланган чиқиндиларни олиб кетиш хизматлари учун қарзларга нисбатан 2025 йил 1 августдан амалга киритилди.