«Солиқ ва божхона хабарлари», №21, 2016й. 24 май

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасида Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар қўмитасининг Сирдарё вилоятида давлат харидларининг амалга оширилиши ҳолати юзасидан ўтказилган назорат-таҳлил ишлари якунига бағишланган йиғилиши бўлиб ўтди.

Президентимиз Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузасида мева-сабзавотчилик, боғдорчилик, узумчилик ва чорвачилик каби тармоқлар жадал суръатларда ривожланаётгани таъкидланди.

Текширув чоғида корхоналар ходимларига вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақаларини ҳисоблаб чиқариш бўйича саволлар юзага келди. Бунда турли корхоналарда текширувчилар ҳисоб-китобларга мукофот тўловлари, устамалар, компенсациялар ва бошқа қўшимча тўловларни қўшиш бобида Давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақалар тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисидаги низом меъёрларини турлича талқин қилганлар. Масалан, муассаса раҳбарининг йил бошида чиқариладиган буйруғига кўра, ходимларга лавозим маошидан ташқари қуйидагилар мунтазам равишда тўланади: қатъий белгиланган суммада устама ёки иш ҳақидан (лавозим маошидан) фоиз сифатида; байрамлар муносабати билан, чораклик, йиллик иш натижалари бўйича мукофотлар; моддий ёрдам (йилда 1 марта), шунингдек шахсий автомобилдан хизмат мақсадларида фойдаланганлик учун компенсация (меъёрлар доирасида 2 ЭКИҲ + белгиланган меъёрлардан ортиқ 1 ЭКИҲ). Битта корхонада текширувчи касаллик варақаси бўйича нафақани ҳисоблаш учун фақат лавозим маошини инобатга олиб, унга мукофотнинг атиги 1/12 қисмини қўшган, иккинчисида – ҳисоб-китобга 1/12 қисми миқдорида қўшилган мукофотларни истисно этганда маошга ундан ортиқ барча тўловлар қўшилган. Юқорида тилга олинган даромадларга эга бўлган ходимларга вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақасини қандай қилиб тўғри ҳисоблаб чиқариш мумкин?

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги 2016 йил 13 апрелдаги «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги ЎРҚ-404-сон Қонунни амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар комплекс режасининг 4-бандини ижро этиш мақсадида мажбурий аудиторлик текширувидан ўтиши лозим бўлган хўжалик юритувчи субъектларнинг раҳбарларига қуйидагиларни маълум қилади:

Давлат хизматлари ягона порталида (my.gov.uz) Халқаро почта ва курьерлик жўнатмалари устидан божхона назорати вақтинчалик қоидаларига (АВ томонидан 11.02.2000 йилда 896-сон билан рўйхатдан ўтказилган) киритиш учун таклиф этилаётган ўзгартиш ва қўшимчалар лойиҳаси муҳокама қилинмоқда.

Биз пудрат усули билан ўзимиз учун ишлаб чиқариш цехини ¬қуряпмиз. Ушбу операцияларда қўшилган қиймат солиғини қандай ҳисобга олиш ва у нималарга солиниши керак?

Фойда солиғи ва ҚҚС тўловчи корхона омборида режали инвентаризация ўтказилганда моддий жавобгар шахс айби билан юзага келган ТМЗ камомади аниқланди. Етишмаётган ТМЗ таннархи 1 млн сўмни, ҳисобга олинган ҚҚС – 200 минг сўмни ташкил этди. Раҳбарнинг қарорига кўра камомад ТМЗнинг бозор қиймати – 1 800 минг сўм миқдорида иш ҳақидан ушлаб қолиш йўли билан қопланади. Солиқ кодексининг 220-моддасига мувофиқ, биз ҚҚСни тиклаяпмиз, яъни ҳисобга олиш суммасини ТМЗнинг ҳисобга олинган қийматидан чиқариб ташлаяпмиз. ТМЗ камомади аниқланганда ҚҚСнинг қайси суммаси ҳисобга олишдан чиқарилади: уларнинг ҳисобга олиш нархиданми ёки моддий жавобгар шахсдан ундирилиши керак бўлган бозор нархиданми?

Ташкилот улгуржи савдо билан шуғулланади. Мижозларни жалб этиш мақсадида ўз товарини стендда намойиш этиши учун 1 йил муддатга бошқа фирмага текинга бермоқчи. Мол-мулкни намойиш этиш учун бошқа компанияга беришни қандай қилиб тўғри расмийлаштириш мумкин?

2016 йил 1 январдан бошлаб ЖШДСнинг қуйидаги ставкалари амал қилмоқда: ноль ставкали; энг кам ставка – 7,5%; ўртача ставка – 17%; энг юқори ставка – 23%

Ташувчи (МЧЖ) ва юк жўнатувчи (ХК) 2015 йил сентябрида 100 млн сўмлик товарларни ташиш шартномасини туздилар. Унинг шартларига кўра юк жўнатувчи 7 банк куни давомида шартнома суммасининг 50%ини олдиндан тўлаб, қолган ярмини ҳисобварақ-фактура имзолангандан кейин 30 кун давомида сўндириши керак эди. Ташувчи ўз навбатида олдиндан тўлов тўланган кундан бошлаб 10 кун ичида товарни етказиб бериши шарт эди. Хусусий корхона ўз мажбуриятларини вақтида бажарди. Бироқ МЧЖ лицензия муддати тугаганлиги ва юк автотранспорти техник кўрикдан ўтиши зарурлигини рўкач қилиб, товарни белгиланган муддатда етказиб беришдан бош тортди. Унга юборилган даъво натижа бермади, ноябрь ойида юк жўнатувчи хўжалик судига илгари тўланган 50 млн сўм, 500 минг сўм давлат божи ва 7 200 сўм почта харажатларини қоплаш даъвоси билан мурожаат қилди.

Корхонамиз Россия ва Хитойдан доимий равишда хом ашёни импорт қилади. Илгари тажрибали мутахассис божхонадан ўтказиш билан шуғулланар эди. Бироқ яқинда янги декларантни ишга қабул қилдилар. Менга божхона билан муносабатларни назорат қилиш топширилган. Ўтган йил охирида ТИФ ТН коди нотўғри белгиланганлиги сабабли қўшимча келишувни расмийлаштиришимизга тўғри келган. Натижада юкни фақат февралда олганмиз. Бундай вазиятларга тўқнаш келмаслик ва ишлаб чиқариш тўхтаб қолмаслиги учун божхона органига дастлабки қарорни сўраб мурожаат қилишни тавсия этишди. Буни қандай қилиб тез ва тўғри амалга ошириш кераклигини айтиб берсангиз. Янги Божхона кодекси кучга кирганидан кейин нималар ўзгарди?