ҚҚС ҳисоб-китобида товарлар (хизматлар)ни реализация қилиш айланмалари инобатга олинади, фойда солиғи ҳисоб-китобида эса – жами даромад. Агар корхона акциз тўланадиган товарларни реализация қилса, ушбу кўрсаткичлар унда бир хил бўлмайди. «Norma» компанияси эксперти Олег ЦОЙ вазиятни аниқ мисолларда тушунтиради.
– Солиқ органи 2020 йилнинг I ярим йиллиги учун корхонанинг солиқ ҳисоботини таққослаш натижалари бўйича ҚҚС ҳисоб-китобида (1-илова, АВ рақами 3221, 24.02.2020 й.) товарлар (хизматлар)ни реализация қилиш бўйича айланмалар ва Фойда солиғи ҳисоб-китобида (3-илова, АВ рақами 3221) жами даромаднинг турли кўрсаткичларини аниқлади. Бухгалтер ҳисобот даврида акциз тўланадиган товарлар реализация қилинганлигини тушунтирди.
ҚҚС бўйича солиқ базаси акциз солиғини ҳисобга олиб, унга ҚҚСни киритмаган ҳолда реализация қилинадиган товарларнинг қиймати сифатида аниқланади (СК 248-м. 1-қ.). Фойда солиғи бўйича жами даромад ҚҚСни ва акциз солиғини инобатга олмаган ҳолда товарларни реализация қилишдан олинган даромадни ўз ичига олади (СК 297-м. 2, 3-қ.).
Яъни солиқ органи томондан таққосланаётган кўрсаткичлар акциз солиғи суммасига фарқ қилади.
Ушбу вазиятни мисолда кўриб чиқамиз.
Мисол. Акциз тўланадиган товарлар реализация қилинганда ҚҚС бўйича ва фойда солиғи бўйича солиқ базасини аниқлаш
Корхона Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган заргарлик буюмларини 200 млн сўмга ҚҚСсиз реализация қилди, бу уларнинг ҳақиқий таннархидан юқори.
2020 йил учун акциз солиғи ставкаси – 25% (9.12.2019 й. ЎРҚ-589-сон Қонунга 1-илова).
Ишлаб чиқарилаётган акциз тўланадиган товарларга солиқ ставкалари фоизларда белгиланган бўлса, солиқ базаси бўлиб реализация қилинган акциз тўланадиган товарларнинг қиймати, бироқ уларнинг ҳақиқий таннархидан паст бўлмаган қиймати ҳисобланади (СК 285-м. 3-қ.).
Акциз солиғи суммаси:
200 х 25% = 50 млн сўм.
ҚҚС акциз солиғини инобатга олган ҳолда битим нархидан келиб чиқиб ҳисобланади:
(200 + 50) х 15% = 37,5 млн сўм.
Солиқ ҳисоботида ушбу операция бўйича қуйидаги суммалар акс эттирилади:
ҚҚС ҳисоб-китобида – товарларни реализация қилиш бўйича айланма 250 млн сўм;
фойда солиғи ҳисоб-китобида - товарларни реализация қилишдан олинган даромад 200 млн сўм.
Мисолдан кўринадики, ҚҚС ҳисоб-китобида акциз тўланадиган товарларни реализация қилиш бўйича айланма ва фойда солиғи ҳисоб-китобида реализация қилишдан олинган даромад суммалари акциз солиғи суммасига фарқ қилади.
