Муассис маблағларига ғишт заводи харид қилинди. Шунингдек у маъмурий бино ва ишлаб чиқариш иншоотларини ўз ҳисобидан реконструкция қилди: маъмурий бинода кондиционерлар, иситиш қозонлари ва вентиляция ўрнатилди, ишлаб чиқариш участкаларида двигателлар, редукторлар, бошқарув шчитлари, электр двигателлар алмаштирилди. Муассис қурилиш-монтаж ишлари ва харид қилинган ускуналар қийматини корхона балансига ўтказди.
Бинони реконструкция қилиш жараёнида ўрнатилган ускуналар қандай ҳисобга олинади – ҳар бири алоҳидами ёки унинг бошланғич қийматини оширувчи харажатларнинг умумий суммасими?
О.Мирних,
МЧЖ бош бухгалтери.
– Сиз кўрсатган ишларни бинони реконструкция қилишга киритиб бўлмайди, бинобарин, уларнинг бажарилиши унинг бошланғич қийматини оширмайди.
5-сон БҲМС «Асосий воситалар»нинг (АВ томонидан 20.01.2004 йилда 1299-сон билан рўйхатдан ўтказилган) 21-бандига мувофиқ, асосий воситаларнинг бухгалтерия ҳисобига қабул қилинган бошланғич қийматини ўзгартиришга тегишли асосий воситалар қўшимча қурилган, қўшимча жиҳозланган, реконструкция қилинган, модернизациялаштирилган, техник қайта жиҳозланган ва улар қайта баҳоланган ҳолатларда йўл қўйилади.
Реконструкция қилиш ишларига ишлаб чиқаришни такомиллаштириш ва унинг техник-иқтисодий кўрсаткичларини ошириш билан боғлиқ бўлган ҳамда ишлаб чиқариш қувватларини ошириш, маҳсулот (ишлар, хизматлар) сифатини яхшилаш ва номенклатурасини ўзгартириш мақсадларида асосий воситаларни реконструкция қилиш лойиҳаси бўйича амалга ошириладиган мавжуд АВни қайта қуриш киради.
Бинонинг асосий техник-иқтисодий кўрсаткичларига унинг майдони, ҳажми ва қаватларини киритиш мумкин. Агар реконструкция натижасида улар ўзгарган бўлса (масалан, бинога тақаб уй қуриш, унинг устига қават солиш, бинони қайта қуриш, конструкциясини ўзгартириш – ёғоч томни темир-бетон томга, ғиштли деворларни монолит темир-бетон деворларга ўзгартириш ҳисобига), бундай ишлар қиймати бино қийматини оширади.
Маъмурий бинода кондиционерлар, иситиш қозонлари ва вентиляция ўрнатилишини унинг реконструкция қилиниши деб тан олиб бўлмайди, чунки бу ишлар бинонинг конструктив хусусиятларини ўзгартирмайди. Бундан ташқари, ушбу ишлар бажарилиши натижасида бинонинг функционал вазифаси ўзгармаган. Бинобарин, кондиционерлар, қозонлар ва вентиляция тизимига, башарти улар активни асосий восита деб тан олишнинг қуйидаги иккала мезонига мувофиқ келса, алоҳида инвентарь объектлари сифатида қараш зарур:
а) 1 йилдан ортиқ хизмат муддати;
б) бир бирлик (тўплам) учун қиймати харид пайтида белгиланган ЭКИҲ миқдорининг 50 бараваридан ортиқ бўлган.
Шуни ҳам инобатга олиш лозимки, АВни ўрнатиш, монтаж қилиш, созлаш ва фойдаланишга жорий этиш харажатлари уларнинг бошланғич қийматига киритилади (5-сон БҲМСнинг 11-банди).
Шаҳарсозлик кодексининг 2-моддасига мувофиқ, иншоот – ҳар хил турдаги ишлаб чиқариш жараёнларини бажаришга, материаллар, буюмлар, асбоб-ускуналарни сақлашга, одамларнинг вақтинча бўлишига, одамлар, юклар ва бошқа нарсаларни олиб ўтишга мўлжалланган, таянч, тўсма ёки ҳар иккала мақсадга хизмат қилувчи конструкциялардан иборат ҳажмий, ясси ёки чизиқ тарзидаги қурилиш тизими. Яъни иншоотнинг бошланғич қийматини ошириш учун унинг конструктив чизмасини ўзгартириш, қандайдир тарзда қайта қуриш зарур бўлади.
Двигателлар, редукторлар, бошқарув шчитлари, электр двигателларни алмаштириш ускунани капитал таъмирлашга киради. Ускунани капитал таъмирлашда агрегат тўлиқ қисмларга ажратилади, базавий ва корпус деталлари ва узеллари таъмирланади, барча эскирган деталлари ва узеллари алмаштирилади ёки тикланади ҳамда агрегат йиғилади, созланади ва синаб кўрилади (5-сон БҲМСнинг 47-банди).
Таъмирлаш харажатлари улар амалга оширилган давр харажатлари таркибига киритилади. Сизнинг ҳолатда ишлаб чиқариш иншоотида ўрнатилган ишлаб чиқариш ускунаси капитал таъмирланган, шу сабабли уни амалга ошириш харажатлари маҳсулот ишлаб чиқариш таннархига киритилади.
Ирина АХМЕТОВА,
«Norma Online» эксперти.
