Мен ишлаб чиқариш корхонасида ишлайман, иш стажим 30 йилдан кўп, пенсияга чиқишимга 2 йил қолди. Мени штат қисқариши муносабати билан ишдан бўшатишяпти. Менга бошқа иш ўринларини таклиф этишмаяпти. Корхонада бўш иш ўринлари бор, бироқ уларга фақат ёшларни олишяпти. Иш берувчининг ҳаракатлари қонунийми?
Б.Сафаров.
Тошкент шаҳри.
– Иш берувчи штатни қисқартиришда қонун ҳужжатларининг талабларини қўпол бузган.
Меҳнат кодексининг (МК) 6-моддасига кўра барча фуқаролар меҳнат ҳуқуқларига эга бўлиш ва улардан фойдаланишда тенг имкониятларга эгадир. Жинси, ёши, ирқи, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, мулкий ҳолати ва мансаб мавқеи, динга бўлган муносабати, эътиқоди, жамоат бирлашмаларига мансублиги, шунингдек ходимларнинг ишчанлик қобилиятларига ва улар меҳнатининг натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб меҳнатга оид муносабатлар соҳасида ҳар қандай чеклашларга ёки имтиёзлар белгилашга йўл қўйилмайди ва булар камситиш деб ҳисобланади.
Ходим штат қисқариши муносабати билан иш берувчининг ташаббуси билан ишдан бўшатилаётган тақдирда (МК 100-моддаси иккинчи қисмининг 1-банди) иш берувчи унга корхонада мавжуд бўлган бошқа ишни таклиф этиши шарт (МК 92-моддасининг иккинчи қисми).
Барча фуқаролар ўзларининг меҳнатга доир қобилиятларини амалга оширишда тенг имкониятларга эгалар. Чунончи, меҳнат шартномасини тузишда ва бундан кейин ҳам ходимнинг ёши эмас, балки ишчанлик хислатлари ҳисобга олиниши керак.
Шу муносабат билан МК қоидалари тенгликнинг конституциявий принципи (ЎзР Конституциясининг 37-моддаси) ва ХМТнинг 111-«Меҳнат ва машғулотлар соҳасидаги камситишлар тўғрисида»ги конвенциясига (Женева, 25.06.1958 йил, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 30.08.1997 йилдаги 499-I-сон қарори билан ратификация қилинган) мувофиқ келади.
Агар сиз штатни қисқартириш чоғида ҳуқуқингиз бузилган деб ҳисобласангиз, меҳнат тўғрисидаги қонунларнинг аниқ ва бир хил ижро этилиши устидан давлат назоратини олиб борадиган Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлигининг Давлат меҳнат ҳуқуқ инспекциясига ёки прокуратурага мурожаат қилишни тавсия этамиз (МКнинг 9-моддаси).
Текширув чоғида ушбу ҳуқуқбузарликлар аниқланганда иш берувчи маъмурий жавобгарликка тортилиб, сизнинг меҳнат ҳуқуқларингиз тикланиши мумкин.
Шунингдек, МК 6-моддасининг учинчи қисмига мувофиқ, агар сиз меҳнат соҳасида камситишга учрадим деб ҳисобласангиз, судга бузилган ҳуқуқларни тиклаш, камситишни бартараф этиш, сизга етказилган моддий ва маънавий зарарни қоплаш тўғрисида ариза билан мурожаат қилишга ҳақлисиз. Бундай даъволар фуқаролик ишлари бўйича туман судлари томонидан Фуқаролик процессуал кодексининг тегишли қоидаларига риоя этган ҳолда кўрилиши керак.
Абдусалом РИСҚУЛЛАЕВ, эксперт-юристимиз.
