 |
Биз яшайдиган уй
- Ер участкалари ККУ мулкдорларига берилади: бу хайрлими ёки хатарли?
Яқин кунларда ер участкаси масалаларини ҳал этишда олдинга силжишлар кутилмоқда. 2022 йил 1 мартдан бошлаб шундай тартиб белгиланадики, унга мувофиқ давлат органлари, муассасалари ва корхоналари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва кўп квартирали уй-жойлар мулкдорларига улар эгалигидаги бино ва иншоотларга туташ (чегарадош) бўлган ер участкалари обод сақлаш шарти билан уларга доимий фойдаланиш ҳуқуқи билан ажратиб берилади. Бу Президентнинг «Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ҳамда экологик назорат соҳасидаги давлат органлари фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорида (30.12.2021 йилдаги ПҚ-76-сон) назарда тутилган.
Ҳужжатга мувофиқ мулкдорлар дарахтлар, буталар, бошқа ўсимликлар ва ниҳолларни парвариш қилиш ва суғоришлари лозим. Улар йиғиштириш-тозалаш ишларини амалга ошириш ва чиқинди қутиларини ўрнатиш учун масъул бўладилар. Уйда яшовчилар зиммасига болалар майдончалари, ўтириш жойлари (скамейкалар), тунги ёритиш тизимини ўрнатиш, таъмирлаш ва сақлаш масъулияти юклатилади. Аҳоли учун пиёда йўлакларини барпо этиш, таъмирлаш ва лозим даражада сақлашни мулкдорлар ўз маблағлари ҳисобидан амалга оширадилар. Эҳтимолки, ер участкасидан доимий фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлгандан кейин унга солиқ солиш масаласи ҳам юзага келади.
- Бири бузади – бошқаси тиклайдими?
Кўп қаватли уйда яшовчиларнинг келгусида уйга туташ ҳудудлар доимий фойдаланишга берилишига муносабати ижтимоий тармоқларда шов-шувга сабаб бўлди. «Обод маҳалла» дастурини амалга ошириш ниқоби остида кўпгина турар жой даҳаларида дов-дарахтлар кесилган, уй атрофини тўсиқлар билан ўраш, яшил зоналарни йўқ қилиш каби «ободонлаштириш» ишларидан кейинги эҳтирослар ҳали тугамасидан мазкур масала юзасидан шарҳлар жойлаштирила бошланди. Президентнинг «Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ҳамда экологик назорат соҳасидаги давлат органлари фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига (30.12.2021 йилдаги ПҚ-76-сон) мувофиқ эса 2022 йил 1 мартдан бошлаб ККУ мулкдорларига улар эгалигидаги бино ва иншоотларга туташ (чегарадош) бўлган ер участкалари обод ҳолда сақлаш шарти билан уларга доимий фойдаланиш ҳуқуқи билан ажратиб берилади. Яъни бири бузиб ташлаган бўлса, кейингиси тиклашга ўтадими? Бу вазият такрорланмаслигига кафолат борми? Амалиётнинг кўрсатишича, қонунларга ишонч тобора сўниб бормоқда, қонунбузарлик ҳолатлари кўпайиб кетган ва улар жазосиз қолмоқда. Бу мавзуга оид бир неча шарҳларни келтирамиз. Улар таъсирли, лекин жиддий асосларга эгадир.
- Уйнинг умумий мол-мулкидан даромадни қандай топиш мумкин?
Уй аҳлининг кўпчилиги ККУдаги умумий мол-мулк даромад манбаи бўлиши мумкинлигини билмайди. Шунингдек кўпгина бошқарув органлари ёки бундан қандай даромад орттиришни билмайдилар ёхуд била туриб, мулкдорларнинг ҳуқуқий саводсизлигидан ўз манфаатлари йўлида фойдаланган ҳолда бу ҳақда уларни хабардор қилишга шошилмайдилар. Уй аҳли қандай қилиб умумий мол-мулкдан даромад орттириши мумкин? Марказга, метрога, шаҳардаги асосий магистралларга яқин жойда жойлашган кўп қаватли уйлар ҳақида сўз бормоқда. Масалан, мулкдорлар реклама конструкцияларини ёки эълонларни жойлаштириш учун уйнинг олд қисмини, томнинг бир қисмини, лифтни фойдаланишга беришга ҳақлидирлар. Мулкдорларнинг умумий мол-мулки ҳисобланган хоналарни (ертўла, омборхона, чердаклар, холл, умумий йўлак ва бошқаларни) ёки уларнинг бир қисмини ижарага беришдан қўшимча маблағ олишлари мумкин. Уйга туташ ер участкалари кадастр органларида расмийлаштирилган бўлса, ундан фойдаланиб даромад топиш мумкин. Бироқ ҳозирча амалиётда бизда ушбу масала ҳали тартибга солинмаган. Улар хизматлар кўрсатишда уйнинг умумий мол-мулки объектларидан фойдаланадиган интернет-провайдерлар, уяли алоқа операторлари, кабель телевидениеси студиялари билан шартномалар туза оладиларми деган савол туғилади. Баъзи кўп қаватли уйларда умумий мол-мулкни фойдаланишга беришдан олинган даромадлар ҳисобига даҳлизларни таъмирлаш, кириш жойидаги эшикларни алмаштириш, совуқ ўтказмайдиган ашёларни (стеклопакет) қўйиш ишлари ўтказилганлигини мисол қилиб келтириш мумкин, ушбу даромадлар эвазига капитал таъмирлашга олинган кредит тўловлари қисқартирилган, умумий мол-мулкни сақлаш бўйича бадаллар миқдори қанчадир вақт мобайнида оширилмаган ҳолатлар ҳам бўлган.
- Сотувчининг қарзини харидор тўлайди
2022 йил 1 январдан бошлаб кўчмас мулк олди-сотди шартномасини расмийлаштиришда янги мулкдорлар аввалги мулкдорларнинг ККУни сақлаш бўйича мажбурий бадаллар ёки тўловлар бўйича қарздорлиги мавжудлиги ҳақида огоҳлантирилиши лозим. Бу Президентнинг «Кўп квартирали уй-жойларни бошқариш тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида»ги қарори (19.06.2021 йилдаги ПҚ-5152-сон) 7-банди «ж» кичик бандида назарда тутилган. Ҳужжатда белгиланишича, нотариал идоралар томонидан мулкдорларнинг бошқарувчи олдида қарздорлиги мавжуд бўлган тақдирда, унинг миқдори уй-жойларга бўлган мулк ҳуқуқини расмийлаштиришда тегишли шартномада акс эттирилади ва янги мулкдор ушбу қарздорлик ҳақида огоҳлантирилади. Бироқ бу масаланинг ечими бўла олмайди. «Норма маслаҳатчи»нинг мавзувий нашрида квартиранинг янги эгаси уни сотиб олгандан кейин бироз вақт ўтгач аввалги эгасининг уйнинг таъминотига оид мажбурий бадаллар бўйича катта қарзи борлигини тўсатдан билиб қолган муаммоли ҳолатлар мавзуси бир неча бор кўтарилган эди. Сабаби шундаки, илгари олди-сотди шартномасида сотувчи қарзи йўқлигини маълум қилганлиги, харидор эса, агар қарздорлик аниқланганда уни тўлашга розилиги қайд этилган, бундай шартномаларни ўқиб чиқишда харидорлар эътиборсизликка йўл қўйганлар. Энди квартирани расмийлаштиришда харидорнинг ўзи танлаши керак бўлади: истаса бошқа шахснинг қарзлари билан сотиб олсин, истамаса йўқ, асосийси, у қарздорлик ҳақида огоҳлантирилган бўлади. Йиллар давомида тўлов тўламаган ва катта миқдордаги қарздорлик билан квартирани сотаётган сотувчига нисбатан ҳеч қандай чора кўрилмайди. Хавотирга ўрин йўқ, харидор расмий равишда огоҳлантирилган. Бироқ моҳиятига кўра, битим тузилгунига қадар сотувчи ўз қарзини сўндириши, харидор эса бегонанинг қарзлари унинг гарданига тушмаслигига ёки охир-оқибатда ноқулай аҳволда қолдириб кетмасликларига ишонч ҳосил қилиши лозим.
- Янги қурилган уй-жойни ким бошқаради?
Янги қурилган уйдан квартира сотиб олдим. Уй фойдаланишга топширилган, лекин уни ким бошқараётганлиги номаълум. Бизда ширкат тузилмаган, бошқарувчи ташкилот ҳам мавжуд эмас. Уйга хизмат кўрсатишга боғлиқ масалалар юзага келмоқда, кимга мурожаат қилишни билмаяпмиз. Ёнимиздаги кўп қаватли уйда ҳам шу аҳвол. Уй аҳлининг айтишича, уйни қурувчи бошқараётган экан.
Қонун ҳужжатларида бунга рухсат этилганми? Янги қурилган уйларни бошқариш қандай ҳужжатлар билан тартибга солинади?
- Уй-жойлар қоидаларга биноан бошқарилади
Кўп қаватли уй аҳли, ниҳоят, Кўп квартирали уйларни бошқариш қоидаларига эга бўлдилар. Қоидалар Вазирлар Маҳкамасининг 3.01.2022 йилдаги 3-сон қарори билан тасдиқланди ва унда «Кўп квартирали уйларни бошқариш тўғрисида»ги Қонунда белгиланган бир қатор нормалар батафсил ёритилган. Қоидалар Президентнинг «Кўп квартирали уй-жойларни бошқариш тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида»ги қарори (19.06.2021 йилдаги ПҚ-5152-сон) талабларини ҳам аниқлаштиради, ККУни бошқариш тизимини ислоҳ қилишга оид янгиликларни умумлаштиради.
Қоидаларда ККУ бошқарувига киритилган янгиликлар юзасидан мавзувий соннинг кейинги нашрида батафсил тушунтириш берилади. Ҳозирча мулкдорларнинг фикр-мулоҳазаларига сабаб бўлган айрим бандларга батафсил тўхталиб ўтамиз.
- Бошқарувчи ташкилотдан қандай чиқиб кетиш мумкин?
Уйга бошқарувчи ташкилот хизмат кўрсатади. Ушбу ташкилотнинг хизматлари уй аҳлини қониқтирмаяпти, улар БК хизматларидан воз кечиб, ўзларининг кўп қаватли уйлари базасида ширкат тузишмоқчи ёки бошқа бошқарувчи компанияга ўтишни мўлжаллашяпти. Бироқ бошқарувчи бунга тўсқинлик қиляпти, техник ва бухгалтерия ҳужжатларини ҳамда мулкдорларнинг қолган пул маблағларини бермаяпти.
Ушбу масала қонунчиликда қандай тартибга солинади?
|
| |
Юридик маслаҳатлар
- Даъво аризасини соддалаштирилган тартибда бериш
2019 йилда иқтисодий судларга даъво аризаларини бериш ва кўриб чиқишнинг соддалаштирилган тартиби қонун билан белгиланди. Унинг умумий қабул қилинган суд ишларини юритишдан асосий фарқи – муайян тоифадаги ишларнинг даъво аризаларини кўриб чиқишнинг тезлаштирилганида ва камхаржлигида.
- Корхона манзили ўзгарганда бухгалтер нимага эътибор қаратиши керак
Юридик шахслар корхонанинг кўчмас мулкини харид қилишади (сотишади), ижарага олинган бинони ўзгартиришади, қайта ташкил этишади (қўшиб юборишади), олдинги бинони бузишади, уларга бошқа тумандан янги ер майдони ажратилади, таъсисчининг хоҳишига кўра манзилни ўзгартиришади ва ҳ.к. Ана шундай ҳолларда корхонанинг юридик (почта) манзилини ўзгартириш керак, сабаби унинг уставида, давлат рўйхатидан ўтганлиги ҳақидаги гувоҳномада ва юридик шахсларнинг давлат реестрида кўрсатилган жойлашган жойи ўзгармоқда (Қоидалар 83-б., АВ рақами 2219, 18.04.2011 й.).
|
