Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатаси томонидан «Ўзбекистон Республикасининг Божхона кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонун лойиҳаси кўриб чиқилди ва биринчи ўқишда қабул қилинди. Унда таклиф қилинаётган янгиликларнинг асосий мақсади – ишбилармонлик муҳитини яхшилашни давом эттириш ва тадбиркорларга кўпроқ эркинлик беришдир.
«Ўзбекистон Республикасининг Божхона кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонун лойиҳасини Қонунчилик палатасининг депутати Полянте СВЕШНИКОВ шарҳлайди.
Қонун лойиҳасида таклиф этилаётган янгиликларнинг кўпчилиги ҳозирданоқ Президент ва ҳукумат қарорлари ҳамда уларни ижро этиш учун қабул қилинган идоравий меъёрий ҳужжатларга асосан амалда ишлай бошлади. Бироқ бу янгиликларни киритиш нафақат ушбу қоидаларни қонунийлаштириш, балки уларни кенгайтириш, аниқлаштириш имконини ҳам беради.
Чунончи, Божхона кодексининг 90-моддасига кўра декларациялаш товарлар ва транспорт воситалари тўғрисидаги, улар жойлаштириладиган божхона режимлари ҳақидаги аниқ маълумотларни, божхона мақсадлари учун зарур бўлган бошқа маълумотларни белгиланган шаклда баён этиш орқали амалга оширилади. Мазкур меъёрга аниқлаштириш киритиш таклиф қилиниб, унга кўра аризалар белгиланган шаклда (ёзма, оғзаки, электрон) қабул қилинади.
Бугунги кунда давлат тузилмалари ишида ҳужжат айланиши, интерактив мулоқот, давлат хизматларини кўрсатиш учун Интернет имкониятидан кенг фойдаланиляпти. Божхона органлари ҳам замонавий ахборот-коммуникация технологияларини фаол қўлламоқдалар. Халқаро товар оборотининг кўпайиши улар ишининг товарларни электрон декларациялаш тизимини жорий этиш ҳисобига эришиладиган самарадорлигини ошириш заруратини юзага келтирди. Таклиф этилаётган янгиликларнинг Божхонанинг кодексига киритилиши ушбу амалиётнинг ҳуқуқий пойдеворини яратади.
Қонун лойиҳаси БКнинг 96-моддасига товарлар божхона ҳудудига амалда олиб келиниш пайтигача божхона органларига дастлабки декларация топшириш йўли билан уларни декларациялаш тўғрисидаги қоидаларни мустаҳкамлаб қўйишни назарда тутади.
Шунингдек шундай меъёрни киритиш таклиф этиляптики, унга кўра декларантнинг хоҳишига биноан бир товар туркумидаги, турли номдаги товарлар ТИФ ТН бўйича битта кодни кўрсатган ҳолда декларацияланиши мумкин, бунда унга божхона божининг энг юқори ставкаси мувофиқ келиши шарт. Агар товарларга ТИФ ТНнинг божхона божларининг бир хилдаги ставкалари белгиланган бир нечта классификация коди мувофиқ келса, акцизнинг энг юқори ставкаси мувофиқ келадиган товар коди, агар ставкалар тенг бўлса – қўшилган қиймат солиғининг энг юқори ставкаси кўрсатилади.
Бироқ ҳар қандай ҳолда битта классификация кодини кўрсатган ҳолда бир нечта номдаги товарлар декларацияланса уларнинг ҳаммасига божхона тўловларининг унга мувофиқ келадиган ставкалари қўлланади. Бундан ташқари, ставкалар қиёсланадиган турларининг таққосланишини ҳисобга олиш керак. Чунончи, товарларнинг божхона қийматига фоизлардаги ставкани олиб ўтиладиган товар бирлиги учун пул суммасини белгилайдиган ставка билан таққослаш мумкин эмас. Ўз навбатида, бундай товарларнинг таққосланишини килограмм, литр ва ҳоказоларда – ҳисобга олиш лозим.
Божхона кодексини янги 961-«Олдиндан декларациялаш» моддаси билан тўлдириш таклиф қилинадики, у божхона расмийлаштирувини соддалаштириш ва божхона божлари, солиқларни ҳисоблаб чиқариш мақсадида муваққат ва тўлиқ бўлмаган божхона декларациясини қўллашни назарда тутади. Барча товарларга битта кодни, тегишинча бож, акциз ва ҚҚС ставкасининг ягона миқдорини ҳам акс эттириш тўғрисидаги юқорида кўрсатилган меъёрнинг жорий этилиши билан алоҳида олинган товарга божхона тўловларини ҳисоблаш керак эмас (масалан, турли бутловчи буюмлар, йиғув, қурилиш товарлари, чакана савдо учун озиқ-овқат маҳсулотларини олиб ўтишда).
Товарларни олдиндан декларациялаш механизмининг жорий этилиши чет эл товарларига божхона декларациясини, улар Ўзбекистоннинг божхона ҳудудига олиб келингунча ва уларнинг ички транзити тугашигача, тақдим этиш имконини беради. Ички транзитни божхона амалиётининг янги таомили сифатида БКнинг махсус моддаси билан белгилаш таклиф қилинди. Шунингдек халқаро амалиётга мувофиқ ва қўллаш хусусиятини ҳисобга олган ҳолда «вақтинча сақлаш» божхона режимини божхона таомили сифатида белгилаш таклиф қилинади.
Олдиндан декларациялашнинг афзалликлари шунда ҳам кўринадики, текширилган олдиндан расмийлаштирилган божхона декларацияси ягона ҳужжат сифатида (тўланган божхона тўловлари суммаларини ҳисобга олган ҳолда) ишлатилиши мумкин. Тегишинча, унинг мақоми тўлиқ божхона декларацияси мақомига тенг бўлади. Божхона таомиллари (ички транзит, вақтинча сақлаш) қўлланилганда эса товарлар олдидан расмийлаштирилган божхона декларацияси божхона органига тақдим этилганидан кейин, яъни дарҳол чиқарилади.
Маъруф УСМОНОВ ёзиб олди.
