Бизнинг йирик корхонада ишлаб чиқариш жараёни узлуксиз циклга эга. Хом ашё захираси ҳар доим мавжуд бўлиши керак. Агар у етарли бўлмаса, қарзга сўрашимизга тўғри келади. Кўпинча шундай бўладики, товар қарзини бир нарх бўйича олсак, уни қайтаришга келганда нарх ошганлиги ҳисобига товарни 10-20% юқори нарх бўйича қайтарамиз. Биз ҳам, бизга қарз берувчи ҳам ҚҚС тўловчиси. Ушбу вазият бухгалтерия ҳисобида қандай акс эттирилади?
– ҚҚСни ҳисоблаб чиқаришда ТМЗни қарз шартномаси бўйича ўтказиш товарларни реализация қилиш бўйича айланма ҳисобланади (СК 239-м. 1-қ. 1-б.). Сизнинг ҳолатда қарз берувчи ҳам (ТМЗни қарзга ўтказишда), қарз олувчи ҳам (ТМЗни қарз берувчига қайтаришда) бир-бирига ҚҚСни кўрсатган ҳолда ҳисобварақ-фактуралар тақдим этиши шарт. Ушбу ҚҚСни:
● қабул қилувчи томон ҳисобга олиши керак (СК 266-м.);
● ўтказувчи томон – бюджетга тўланиши учун ҳисоблаши керак.
Товарнинг қарз шартномасига асосан қарз олувчи қарз берувчига қарзга олинган ТМЗнинг хили, сифати ва миқдорига баравар ТМЗни (қарз суммасини) қайтариб бериши керак (ФК 732-м.).
Шуни инобатга олиш жоизки, ҚҚС ҳисоб-китобида (1-илова, АВ рўйхат рақами 3221, 24.02.2020 й.) қайтариладиган ТМЗнинг бозор қиймати ҳисобга олиниши керак (СК 248-м. 3-4-қ.).
Шу тариқа, агар сиз қайтариш учун хом ашёни анча юқори нархда сотиб олган бўлсангиз, қарзни қайтаришда тақдим этиладиган ҳисобварақ-фактурада сиз шунга қарамай қайтарилаётган хом ашёнинг нархини ва ҚҚС суммасини қарз шартномаси шартларига мувофиқ кўрсатасиз. ҚҚС бўйича ҳисоботда эса сиз бозор қийматини ҳисобга олишингиз керак, сизнинг ҳолда – қайтариладиган хом ашёнинг сотиб олиш таннархи.
Татьяна Лимарева,
buxgalter.uz эксперти.
