«Солиқ ва божхона хабарлари», №10, 2017й. 7 март

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг жорий йил 7 февралдаги Фармони билан 2017–2021 йилларда мамлакатимизни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси тасдиқлангани ўзбек давлат бошқаруви тарихида янги босқични бошлаб берди. Мазкур ҳужжатда аниқ, ҳаётий ислоҳотлар ва уларни амалга ошириш механизмлари белгилаб берилгани мамлакатимизда ислоҳотлар самарадорлигини тубдан ошириш, давлат ва жамиятни ҳар томонлама уйғун, жадал ривожлантириш, барча соҳани модернизация қилиш ва эркинлаштиришдек буюк мақсадларга хизмат қилади.

Ташкилот иш ҳақи бухгалтерининг айби билан нотўғри ҳисоблангани натижасида ишдан бўшатилган ходимга керагидан ортиқ иш ҳақи тўлаган. Хато тузатилганидан кейин қайта ҳисоб-китоб қилинди, ишдан бўшатилган ходимда 6710-ҳисобварақ бўйича минусли сумма турибди. 1. Ортиқча тўланган иш ҳақини ким қоплаши керак? 2. 6710-ҳисобварақ бўйича минусли суммани (ишдан бўшатилган ходимнинг қарзини) иш ҳақи бухгалтерининг иш ҳақидан жарима ҳисобига ёпиш мумкинми? 3. Ходимнинг ортиқча берилган сумма бўйича қарзини корхона зарарларига киритиш мумкинми? Буни қандай проводкалар билан акс эттириш керак?

Экспортчилар учун салмоқли имтиёзлар ва преференцияларни ўз ичига оладиган экспортни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш тизими давлат даражасида шакллантирилган:

2013 йилда «Солиқ ва божхона хабарлари» газетаси саҳифаларида (26, 28, 29, 31-сонлар) ноаниқликлар ва қарама-қаршиликлар хусусида мунозара юритилган эди, аслида солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатларида уларга умуман ўрин бўлмаслиги керак. Бироқ улар юзага келган ҳолатда солиқ тўловчининг манфаатларини ёқлайдиган Солиқ кодексининг 11-моддаси мавжуд. Ушбу мақолада бизнес учун «оғриқли» саволлардан бирини кўтармоқчимиз. У қайта ишлашга берилган (даваль) хом ашёни қайта ишлашга тегишли. Ноаниқлик ушбу бизнес вакиллари юзлаб миллион сўмга тушишига олиб келиши мумкин.

1 апрель жисмоний шахслар йил якунларига кўра олган даромадлари тўғрисида ҳисобот беришлари керак бўлган сўнгги кун. Кимларгадир солиқ декларациясини тақдим этиш – одатий таомил. Бироқ амалиётда кўпчилик масалани ечишда мураккабликларга тўқнаш келади – декларация топшириши керакми-йўқлигини била олмайди. Шу сабабли декларациянинг ўзи нималигини, ушбу таомил кимлар учун мажбурийлигини, у қандай ва қайси муддатларда топширилишини, унда қандай маълумотларни акс эттириш кераклигини аниқлашга уриниб кўрамиз.

Ходим тарафларнинг келишувига кўра ишдан бўшади (МКнинг 97-моддаси 1-банди), меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида битим имзоланди. Ишдан бўшаш чоғида расмийлаштирилган буйруқда 3 та маош миқдорида пуллик компенсация тўланиши белгиланган эди. Бу ҳолда тўлов фойдаланилмаган таътил учун ёки етказилган зарар учун компенсация ҳисобланмайди. Ходим ишдан бўшаётганда иш берувчининг хоҳишига кўра тўланган пуллик компенсацияга қандай солиқлар солинади? ЖШДС бўйича имтиёзлар борми? Бу пуллик компенсацияга ЯИТ ва суғурта бадаллари солинадими? Солиқ кодекси нуқтаи назаридан жисмоний шахснинг бу даромадини қандай таснифлаш мумкин?

II гуруҳ ногирони сифатида ЖШДС бўйича имтиёзга эга бўлган (ЭКИҲнинг 4 бараварини чегириш тарзида), МЧЖ муассисларидан бири бўлган ходим 2016 йил июнда ишдан бўшади. У билан тегишли тартибда ҳисоб-китоб қилинди. 9 ойлик молиявий-хўжалик фаолияти якунлари бўйича муассисларнинг навбатдан ташқари йиғилишида 9 ойда олинган соф фойдадан дивидендлар тўлашга қарор қилинди. Ишдан бўшаган ходимнинг айтишича, дивидендларни ҳисоблаш ва тўлашда ҳам солиқ солинмайдиган ЭКИҲнинг 4 бараварини ҳисобга олиш, шундан кейингина 10% солиқни ушлаб қолиш зарур экан. МЧЖ иштирокчиси – II гуруҳ ногиронига дивидендларни тўлашда ЭКИҲнинг 4 баравари чегириладими? 2016 йил июнда ишдан бўшаган ходимга ўша йилнинг декабрида дивидендлар тўланган бўлса, 2016 йил учун қайта ҳисоб-китоб қилиш зарурми?

Фирма товар оборотини кўпайтириш ва мижозларни жалб этиш мақсадида акция ўтказмоқчи – унда ғолиб бўлган ташкилотлар ходимлари учун авиачипталар ва ЎзР ташқарисидаги меҳмонхонада бир ҳафта яшаш ютуқли ўйинини ўйнамоқчи. Авиачипталар ғолиб бўлган ходимлар номига сотиб олинади, шунингдек уларнинг яшаш ва трансфер харажатлари тўланади. Сотиб олинган авиачипталарни ютиб олган ташкилотлар директорларига қабул қилиш-топшириш далолатномаси бўйича берамиз. Фирмамиз ғолиб бўлган ташкилотлар ходимлари учун даромад тўлаш манбаи ҳисобланадими?

Хорижий тижорат ташкилотларининг Ўзбекистондаги ваколатхоналари хўжалик ёки бошқа тижорат фаолиятини амалга оширишга ҳақли эмас. Шундай бўлса-да, амалиётда бундай ҳоллар учрайди. Бу доимий муассасани ҳисобга қўйиш заруратини ҳамда солиқлар ва жарима санкцияларини қўшимча ҳисоблаш тарзидаги тегишли оқибатларни юзага келтиради. Жазо олиш хатарини камайтириш учун хатога йўл қўймаган маъқул, бунинг учун эса нималарни қилмаслик кераклигини билиш лозим. Бугун ўқувчиларимизни хорижий юридик шахслар ваколатхоналари фаолиятидаги тадбиркорликнинг асосий аломатлари билан таништиришда давом этамиз.

Газетамизнинг 8-сонида «Тошкент АЭРО» ихтисослаштирилган божхона комплекси назорат зонасида ишловчи бизнес вакиллари билан учрашув ҳақида хабар берган эдик. ТИФ иштирокчилари ва журналистларнинг божхона соҳасига оид саволларига «Тошкент АЭРО» ИБК бошлиғининг ўринбосари Илёс ¬Умаров жавоб берди.

Қашқадарёлик тадбиркорлар жорий йил январь ойининг ўзида 7 млн донадан зиёд тухумни хорижга экспорт қилишди. Мамлакатимизда тадбиркорларга яратилаётган қулай шарт-шароитлар, хусусан, Президентимизнинг 2016 йил 5 октябрдаги ПФ-4848-сон Фармони билан товарларни «Экспорт» божхона режимига расмийлаштиришда божхона расмийлаштирувини белгиланган жойлардан бошқа жойларда амалга оширганлик учун йиғим амалдагига нисбатан икки бараварга камайтирилгани, яъни ЭКИҲнинг 10 фоизидан 5 фоизгача туширилганлиги ҳам юқоридаги кўрсаткичга эришишга имкон берган бўлса ажаб эмас.