«А» корхонанинг «В» корхонадан қарзи бор, ўз навбатида «В» корхонанинг ҳам «С» корхонадан қарзи бор. Айтинг-чи, «В» корхона ўзининг дебиторлик қарзини уч томонлама шартнома тузиш орқали «С» корхонага ўтказса бўладими? Шунда «А» корхона «С» корхонадан қарз бўлади.
Фирма бухгалтери.
– Ҳа, кредиторга («В» корхонага) тегишли бўлган ҳуқуқ (талаб) унинг томонидан битим бўйича бошқа шахсга («С» корхонага) ўтказилиши (талабдан бошқа шахс фойдасига воз кечиш) мумкин (ФКнинг 313-моддаси).
Фақат бунда кредиторнинг ўз талабидан бошқа шахс фойдасига воз кечишига «А» ва «В» корхоналар ўртасидаги асосий шартномада тақиқ бўлмаса, йўл қўйилади (ОХС Пленумининг 28.02.2003 йилдаги 110-сон қарорининг 1-банди, кейинги ўринларда – Қарор).
Талабдан бошқа шахс фойдасига воз кечиш асослари ва тартиби Фуқаролик кодексининг 313-317, 319-321-моддалари билан тартибга солинади.
Талабдан бошқа шахс фойдасига воз кечиш шартномаси икки тарафлама («В» ва «С» корхоналар ўртасида), оддий ёзма шаклда тузилади (ФКнинг 320-моддаси).
Талаб қилиш ҳуқуқи ўтган янги кредитор (сизнинг вазиятингизда «С» корхонаси) қарздорни бу ҳақда ёзма равишда хабардор қилиши шарт. Акс ҳолда у бундай хабар бермаслик туфайли келиб чиққан ўзи учун ноқулай оқибатлар хавфини ўз зиммасига олади (Қарорнинг 8-банди).
Кейинчалик қарздор томонидан мажбурият бажарилиши юзасидан эҳтимолий тўсқинликларнинг олдини олиш мақсадида келишув тарафларига келишувни камида 3 асл нусхада расмийлаштириш тавсия этилади, чунки улардан бири қарздорга жўнатиладиган талаб қилиш ҳуқуқининг бошқа шахсга ўтганлиги тўғрисидаги хабарномага илова қилинади.
Жамолиддин Ваккасов, «Norma» МЧЖ эксперти.
