ЯСТ тўловчи корхона (фаолият тури – мебель ишлаб чиқариш) ўз ҳисоб-китоб счётидаги маблағни жисмоний шахснинг шахсий пластик картасига ўтказиб, жисмоний шахсдан ёғоч тахта сотиб олмоқчи.
Корхонанинг жисмоний шахсдан ёғоч тахта сотиб олиши ҳуқуққа зид эмасми?
Е.Коровина.
– Ҳа, корхонангиз олди-сотди шартномаси асосида жисмоний шахсдан ёғоч сотиб олиши мумкин (ФКнинг 386-моддаси). Бироқ бундай битимлар бир марталик тусга эга бўлиши керак, акс ҳолда солиқ органлари жисмоний шахснинг хатти-ҳаракатларига ноқонуний тадбиркорлик дея баҳо беришлари мумкин.
Фуқаро якка тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан бошлаб тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишга ҳақлидир (ФКнинг 24-моддаси).
Бироқ бир марталик фуқаролик-ҳуқуқий мазмундаги битимлар (масалан, уй-жой ёки кўчмас мулкни ижарага бериш, шахсий буюмларни сотиш, пудрат ёки топшириқ шартномасига кўра, онда-сонда турли майда ишларни ҳақ эвазига бажариш ва ҳ.к.) тузадиган жисмоний шахсларни, ҳаттоки бундай битимлар бир неча марта амалга оширилган тақдирда ҳам, тадбиркорлар деб топиш мумкин эмас.
Шахснинг у ёки бу фаолиятини тадбиркорлик деб топиш учун иккита ҳолат мавжуд бўлиши:
1) даромад топишга қаратилган ҳаракатлар системали равишда содир этилиши;
2) бундай фаолият асосий, яъни касб фаолияти сифатида амалга оширилиши шарт (Олий суд Пленумининг 11.12.2013 йилдаги 20-сон қарорининг 3-банди).
Шундан келиб чиқиб, якка тартибдаги тадбиркор сифатида рўйхатдан ўтказилмаган жисмоний шахсдан юқоридаги талабларга риоя этган ҳолда ёғоч сотиб олиш тўғри бўлади.
Қонун ҳужжатларининг талабларига мувофиқ келмайдиган мазмундаги битим ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир ва у тузилган пайтидан бошлаб юридик оқибатларга олиб келмайди. Тарафларнинг ҳар бири бошқасига бундай битим бўйича олган ҳамма нарсани қайтариб бериши шарт (ФКнинг 114, 116-моддалари).
Эркин Ҳосилов,
«Norma Online» эксперти.
