Бизнинг қурилиш ташкилотимиз ёрдамчи пудратчи ҳисобланади. Ҳисобрақамимизга пулларнинг ҳаммаси бош пудратчидан келиб тушади. Имзоланган далолатномаларга кўра биз ўтган йилнинг IV чораги учун 2 100 000 сўмга тенг ЯСТни ҳисобладик, «Камолот» жамғармасига 190 786 сўм ўтказилди. Ҳисоб-китоб ўз муддатида қабул қилинди, «Камолот»га пул 15 февралгача тўлиқ тўланди. ЯСТ 900 000 сўм миқдорида тўланди, қолган сумма – 1 200 000 сўм картотекага қўйилди.
Ўтган йил учун ЖШДС ҳисоб-китоби 13.02.2014 йилда қабул қилинди. Унга кўра биз қўшимча 500 000 сўм даромад солиғи тўлашимиз керак. 700 000 сўмга тўлов қоғози 13.02.2014 йилда картотекага қўйилди.
17.02.2014 йилдаги ДСИ билан солиштирма далолатномага кўра ЯСТ бўйича 1 200 000 сўм, ЖШДС бўйича 563 238 сўм тўланиши керак.
21.02.2014 йилда ДСИнинг камерал бўлими агар 2-картотекани 30 кун ичида сўндирмасак, бизни солиқларни тўламаган сифатида судга беришлари, бу эса директор ва бухгалтерга 10–15 ЭКИҲ миқдорида жарима солинишига сабаб бўлишидан огоҳлантирди.
Бундай ҳаракатлар қанчалик тўғри? Солиқ кодексининг қайси моддаси уларни тартибга солади?
Иш ҳажмлари бўлмаганда асосий ишлаб чиқариш ходимларини тўлиқ иш ҳафтасига эмас, балки кун оралатиб ишга чақириш мумкинми? Агар рўйхат таркибида асосий ишлаб чиқаришнинг 15 ходими ва 3 нафар маъмурий-бошқарув ходими бўлса, февраль учун ЯИТ энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобини тўлдиришда киши-соатлар қандай ҳисобланади?
И.Доркина.
– Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш бўйича бажарилмаган мажбуриятлари бўлган солиқ тўловчи ўзининг банк ҳисобварағида пул маблағлари мавжуд бўлишидан қатъи назар, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни белгиланган тўлаш муддатидан кечиктирмай уларни хизмат кўрсатаётган банкка тўлаш учун тўлов топшириқномасини тақдим этиши шарт (Солиқ кодексининг (СК) 59-моддаси). Мижознинг ҳисобварағида етарли маблағ бўлмаган тақдирда, тўлов топшириқномаси 2-картотекага жойлаштирилади ҳамда маблағларнинг келиб тушишига қараб белгиланган тартибда тўланади (Ўзбекистон Республикасида нақд пулсиз ҳисоб-китоблар тўғрисидаги низомнинг1 32-банди).
Маъмурий жарима корхонанинг мансабдор шахсларидан солиқларни тўлашдан қасддан бўйин товланган тақдирда ундирилади (Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг (МЖТК) 174-моддаси). Бунда башарти уни содир этган шахс ўз ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги ғайриҳуқуқий эканлигини билган бўлса, унинг зарарли оқибатларига кўзи етган, юз беришини истаган бўлса ёки бу оқибатларнинг келиб чиқишига онгли равишда йўл қўйган бўлса, бундай ҳуқуқбузарлик қасддан содир этилган деб ҳисобланади (МЖТКнинг 11-моддаси). СКнинг 59-моддасидаги талабларга риоя этган ҳолда белгиланган муддатда солиқларни тўлаш учун тўлов топшириқномаларини тақдим этгансиз. Ушбу далил корхонанинг мансабдор шахслари солиқларни тўлашдан қасддан бўйин товламаганлигини тасдиқлайди, шу сабабли жарима қўллаш нотўғри.
Қурилиш ишлари ҳажми бўлмаган ҳолда сиз ходимларга вақтинча тўлиқсиз иш ҳафтасини белгилашингиз мумкин. Меҳнат кодексининг 89-моддасига кўра иш берувчи ходимнинг розилигисиз меҳнат шартларини (хусусан, иш вақти муддатини) ўзгартиришга фақат технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ишлар ҳажмининг қисқарганлиги, башарти бундай ўзгаришлар ходимлар сони ёки ишлар хусусиятининг ўзгаришига олиб келиши олдиндан аниқ бўлган ҳоллардагина ҳақлидир. Бунинг учун меҳнат шартларидаги бўлажак ўзгаришлар ҳақида ходимларни камида 2 ой олдин ёзма равишда огоҳлантириб тилхат олиш шарт. Кўрсатилган муддатни қисқартиришга фақат ходимларнинг розилиги билан йўл қўйилади.
ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобини тўлдириш мақсадида киши-соатлар ҳисоб-китоби юзасидан қуйидагиларни қайд этамиз. Сизнинг ташкилотингиз қурилиш билан шуғулланиши сабабли, аввало, сиз ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китоби билан биргаликда ДСИга айни қандай Маълумотнома-ҳисоб-китобни – ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китоби ёки Ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди тўғрисида маълумотнома-ҳисоб-китобни топширишингизни аниқлаш зарур. ЯИТ ҳисоб-китобининг қўлланаётган тартибига мувофиқ ДСИга маълумотномаларнинг биттаси берилади.
ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобини Ягона ижтимоий тўловнинг энг кам миқдори киритилиши муносабати билан ягона ижтимоий тўловни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш тартиби тўғрисидаги низомга2 мувофиқ энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлайдиган корхоналар тўлдирадилар ва ДСИга тақдим этадилар. Ушбу Низом, у белгилайдиган тартиб сингари, қурилиш ташкилотлари – ҳисобот чораги якунлари бўйича асосий фаолият тури қуйидаги турдаги қурилиш ишларини бажариш бўлган юридик шахсларга татбиқ этилмайди:
барча турдаги бинолар, спорт иншоотларини қуриш, таъмирлаш ва реконструкция қилиш, шунингдек қурилиш майдонларидаги йиғма қурилиш конструкцияларини монтаж қилиш;
бино ва иншоотларни қуриш ва реконструкция қилишда қурилиш майдонини тайёрлаш;
ҳар хил турдаги бино ва иншоотлар учун умумий бўлган бир йўналишга ихтисослаштирилган ҳамда махсус малака ва асбоб-ускуналарни талаб қилувчи қурилиш фаолияти (фундамент қуриш, шу жумладан қозиқ қоқиш; ўзи ишлаб чиқармаган пўлат конструкцияларни монтаж қилиш; арматура каркаслари элементларини букиш; ғишт ва бошқа тошларни териш; ҳавозалар ва тахтасупаларни, шу жумладан ижарага олинганларини ўрнатиш ва демонтаж қилиш, ўзи ишлаб чиқармаган фасад каркасларини монтаж қилиш ва ўрнатиш);
бино ва иншоотларни қуриш ва реконструкция қилишда муҳандислик асбоб-ускуналарини ўрнатиш;
бино ва иншоотларни қуришда ишлов бериш ва бошқа якуний ишлар;
аҳоли буюртмалари бўйича уй-жойларни (квартираларни), шунингдек ишлаб чиқариш учун мўлжалланмаган бино (хона)ларни таъмирлаш.
Агар бажариладиган қурилиш ишлари бўйича сиз қурилиш ташкилотларининг келтирилган таърифига мувофиқ келмасангиз, кўрсатилган Низомга кўра ЯИТни ҳисоб-китоб қиласиз ва уни тўлайсиз ва ДСИга ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобини топширасиз. Унда иш вақтини ҳисобга олиш табелига кўра бир ойда барча ходимлар (асосий ишлаб чиқариш ходимлари + маъмурий-бошқарув ходимлари) амалда ишлаган кунлар сони кўрсатилади. Бунда кун унда ишланган соатлар сонидан қатъи назар ишланган ҳисобланади. Амалда ишланган кунларга йиллик меҳнат таътили ва иш ҳақи сақланган ҳолда бериладиган таътил кунлари ҳам киради.
Агар сиз қурилиш ташкилоти ҳисоблансангиз, солиқ солиш мақсадида сизга энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлаш тартиби эмас, балки ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фондининг энг кам меъёрларини белгилаш ҳамда улар билан боғлиқ солиқлар ва мажбурий тўловларни қўшимча ҳисоблаш тартиби татбиқ этилади. ДСИга ЯИТ ҳисоб-китоби ва суғурта бадаллари ҳисоб-китоби билан бирга Ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди тўғрисидаги маълумотнома-ҳисоб-китоб топширилади. Унда кўрсатиладиган қурувчи ишчилар сонининг энг кам меъёри киши-соатларда қурилиш ишларини бажаришга меҳнат сарфларидан келиб чиқиб ҳисоб-китоб қилиш йўли билан аниқланади. Бунда тасдиқланган шаҳарсозлик нормалари ва меҳнат сарфи меъёрлари қоидалари бўлмаган ва, тегишинча, улар асосида тузилган смета бўлмаган тақдирдагина амалдаги меҳнат сарфи ҳисобга олинади (Иқтисодиётнинг айрим тармоқлари хўжалик юритувчи субъектлари учун ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фондининг энг кам меъёрларини аниқлаш тартиби тўғрисидаги низомнинг3 16-2-банди). Қолган ҳолларда қурувчи ишчиларнинг иш режимидан қатъи назар, ҳар бир қурилиш объекти бўйича меҳнат сарфи шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларидан ҳамда улар асосида тузилган сметалардан келиб чиқиб аниқланади. Ходимлар сонининг энг кам меъёрини ҳисоб-китоб қилишда қурувчи ишчиларнинг рўйхат таркиби қўлланмайди.
1МБ бошқарувининг АВ томонидан 3.06.2013 йилда 2465-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган.
2МВ ва ДСҚнинг АВ томонидан 13.04.2010 йилда 2095-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган.
3Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирининг АВ томонидан 28.12.2010 йилда 2173-сон билан рўйхатдан ўтказилган буйруғи билан тасдиқланган.
Жавобни
«Norma Ekspert»
мутахассислари
тайёрладилар.
