Ходимларни байрам ва дам олиш кунларида ишга қабул қилиш ва ишдан бўшатиш мумкинми?
Кадрлар бўлими бошлиғининг ўринбосари.
– Одатда иш ҳафтасининг тури (икки кун дам олинадиган 5 кунлик иш ҳафтаси ёки бир кун дам олинадиган 6 кунлик иш ҳафтаси) ва кундалик иш вақтининг (сменанинг) муддати, ишнинг бошланиш ва тугаш вақти, ишдаги танаффуслар вақти, сутка давомидаги сменалар сони, иш кунлари ҳамда ишланмайдиган кунларнинг навбат билан алмашиниши, ходимларнинг сменадан сменага ўтиш тартиби корхонада локал норматив ҳужжатлар – ички меҳнат тартиби қоидалари билан, бу ҳужжатлар бўлмаганда эса ходим билан иш берувчининг келишувига биноан белгиланади (Меҳнат кодекси (МК)нинг 120-моддаси).
5 кунлик иш ҳафтасида ходимларга ҳафтада икки дам олиш куни, 6 кунлик иш ҳафтасида эса бир дам олиш куни берилади. Умумий дам олиш куни якшанбадир (МКнинг 129-моддаси). Одатда дам олиш ва байрам (ишланмайдиган) кунлари ишлаш ман этилади (МК 130-моддасининг биринчи қисми, 132-моддасининг биринчи қисми).
Қонун ҳужжатларига мувофиқ тузилган меҳнат шартномаси у имзоланган пайтдан бошлаб кучга киради. Ходим шартномада белгилаб қўйилган кундан бошлаб ўзининг меҳнат вазифаларини бажаришга киришмоғи лозим.
МК 83-моддасининг иккинчи қисмига кўра, агар меҳнат шартномасида ишнинг бошланиш куни белгиланмаган бўлса, ходим меҳнат шартномаси кучга кирган куннинг эртасидан, яъни у имзоланган иш кунининг энг яқин санасидан бошлаб ишга тушмоғи лозим.
Масалан, агар шартнома дам олиш (масалан, жума) ёки байрам куни арафасида имзоланган бўлса, ходим ишга ундан кейинги биринчи иш кунида (яъни душанбада) тушиши керак. Ходимнинг иш жадвалида иш кунлари деб қайд этилган ҳоллардагина уни дам олиш ёки ишланмайдиган байрам кунида ишга қабул қилиш мумкин.
Ишдан бўшатишга келсак, МК 107-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ меҳнат шартномасини бекор қилиш куни бўлиб ишнинг охирги куни ҳисобланади, яъни у дам олиш кунига (5 кунлик иш ҳафтасида – шанба ва (ёки) якшанбага) тўғри келиши мумкин эмас.
Бироқ ходим амалда ишламаган, бироқ қонунга асосан иш ўрни сақланадиган истисно ҳоллар мавжуд. Чунончи, кейинчалик ишдан бўшатиш билан таътил берилганда меҳнат шартномасини бекор қилиш куни бўлиб таътил тугаган кун ҳисобланади (МК 152-моддасининг биринчи қисми). Бунда агар у дам олиш ва (ёки) байрам (ишланмайдиган) кунларига тўғри келса, меҳнат муносабатлари улардан кейинги иш кунида бекор қилинади.
Меҳнат шартномасини ўз хоҳиши билан бекор қилиш куни бўлиб ходим касаллик варақасига чиққан ёки таътилда бўлган кун ҳисобланиши мумкин.
Ишдан бўшатиш тўғрисидаги буйруқ ходим билан меҳнат шартномаси бекор қилинган кунда ёки ундан аввал ҳам чиқарилиши мумкин. Ва у раҳбар томонидан фақат иш кунида имзоланиши керак.
Абдусалом РИСҚУЛЛАЕВ, эксперт-юристимиз.
