2019 йил учун тўлов ва ҳисобот
2019 йил учун ҳисобот 2020 йилда топширилади. Солиқ солиш солиқ мажбуриятлари юзага келган пайтда амалда бўлган қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади (Солиқ кодексининг 4-моддаси 1-қисми).
Шунинг учун янги таҳрирдаги Солиқ кодексида кўрсатилган муддатларга мўлжал оламиз. 2019 йил учун фойда солиғи бўйича солиқ ҳисоботи 2020 йил 1 мартдан кечиктирмай тақдим этилади (Солиқ кодексининг 339-моддаси 5-қисми).
Молиявий ҳисоботни топшириш муддатлари ўзгармади (АВ томонидан 3.07.2000 йилда 942-сон билан рўйхатдан ўтказилган Низомнинг 1-4-бандлари):
● вазирликлар, идоралар, уюшмалар, корпорациялар, концернлар ва давлат мулкини бошқарувчи бошқа органлар учун – 15 мартдан кечиктирмай;
● хорижий сармоялар иштирокидаги корхоналар ва чет эл фирмаларининг ваколатхоналари учун – 25 мартдан кечиктирмай;
● бюджет ташкилотлари учун – 15 мартгача;
● бошқа барча учун – 15 февралдан кечиктирмай.
Фойда солиғи молиявий ҳисоботда (АВ томонидан 24.01.2003 йилда 1209-сон билан рўйхатдан ўтказилган) қуйидаги сатрларда:
● Молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботнинг (2-сон шакл) 250-«Фойда солиғи» сатри;
● Бухгалтерия балансининг (1-сон шакл) 680-«Бюджетга тўловлар бўйича қарздорлик» сатрида акс эттирилиши боис,
аксарият корхоналар 2019 йил учун солиқни 15 февралдан кечиктирмай ҳисоблашлари лозим.
2019 йил учун фойда солиғи бўйича қарздорликни 2020 йилнинг 1 мартидан кечиктирмай сўндиринг.
Бўнак тўловларини ким тўлайди
Жами даромади жорий солиқ давридан олдинги солиқ даври, яъни 2019 йил учун киритилган тузатишлар ҳисобга олинган ҳолда 5 млрд сўмдан ошадиган корхоналар 2020 йилдан бошлаб бўнак тўловларини тўлайди (Солиқ кодексининг 340-моддаси 2-қисми).
Жами даромадга қуйидаги даромадларни киритинг (Солиқ кодексининг 297-моддаси):
● Ўзбекистондаги ва унинг ҳудудидан ташқаридаги манбалардан олинган даромадлар;
● ҳар қандай шаклда ва (ёки) ҳар қандай фаолиятдан олиниши лозим бўлган даромадлар.
Уни ҚҚСни ва акциз солиғини инобатга олмаган ҳолда аниқланг.
2020 йилда бўнак тўловлар тўлаш заруратини қуйидаги формула бўйича аниқланг:
2019 йилнинг 9 ойи учун жами даромад: 9 х 12 > 5 млрд сўм.
Шарт бажарилган тақдирда бўнак тўловларини ҳар ойда 23-санадан кечиктирмай тўланг. Масалан, январь ойида аванс тўловларини 23 январдан кечиктирмай тўлайсиз ва ҳ.к.
Агар:
● сиз янги корхона очган бўлсангиз;
● ёки юқорида кўрсатилган шарт бажарилмаса, бироқ бунда сиз 2020 йилда 5 млрд сўм миқдорга етган бўлсангиз, 5 млрд сўм миқдорга етган чоракдан кейинги чоракдан бошлаб бўнак тўловларини тўлашни бошланг.
МИСОЛ. Янги корхона томонидан бўнак тўловларини тўлаш
Корхона 2020 йил январь ойида рўйхатдан ўтказилган. I чорак учун жами даромад 4,8 млрд сўмни, 4 ой (январь-апрель) учун эса 5,1 млрд сўмни ташкил этди. Даромад II чоракда 5 млрд сўмдан ошганлиги боис корхона III чоракдан бошлаб бўнак тўловларини тўлашни бошлайди. Яъни биринчи бўнак тўлови 23 июлдан кечиктирмай амалга оширилади.
Бўлиш ёки корхонани бошқа корхонадан ажратиб чиқариш натижасида ташкил этилган корхоналар ташкил этилган пайтдан эътиборан иккита чорак мобайнида бўнак тўловларини тўлайди, башарти қайта ташкил этилган корхона қайта ташкил этиш пайтида уларни тўлаган бўлса. Иккита чорак ўтгач, бўнак тўловларини тўлашнинг умумий қоидалари амал қилишни бошлайди.
Қуйидагилар даромад суммасидан қатъи назар бўнак тўловларини тўламайди:
● бюджет ташкилотлари;
● нодавлат нотижорат ташкилотлар, бундан матлубот кооперативлари мустасно.
Бўнак тўловлари қандай тўланади
2020 йилдан бошлаб бўнак тўловлари бўйича маълумотномалар тақдим этиш шарт эмас.
I чорак учун бўнак тўловлари суммаси 2007 йил таҳриридаги Солиқ кодексига мувофиқ 2019 йилнинг IV чораги учун ҳисоблаб чиқарилган жорий (ойлик) тўлов миқдорида аниқланади. Улар 23 январь, 23 февраль ва 23 мартдан кечиктирмай тўланади.
II чоракда бўнак тўловлари сиз томондан I чорак учун ҳисобланган фойда солиғининг 1/3 қисми сифатида аниқланади. Улар 23 апрель, 23 май ва 23 июндан кечиктирмай тўланади.
III ва IV чоракларда бўнак тўловлари худди шундай тарзда аниқланади. Яъни олдинги чоракнинг фойдасидан келиб чиқиб аниқланади.
Ҳисоблаб ёзилган бўнак тўловларини сиз шахсий карточкада кўришингиз мумкин.
Агар 2019 йилнинг IV чорагида бўнак тўловлари ҳисоблаб ёзилмаган бўса, уларни 2020 йилнинг I чорагида ҳам тўлаш керак эмас.
Олдинги чоракда фойда бўлмаса бўнак тўловлари ҳисоблаб ёзилмайди ва тўланмайди.
1-ВАЗИЯТ. Корхона тўртинчи чоракда бўнак тўловларини тўламаган
2019 йил IV чорак учун фойда солиғи бўйича тахмин қилинаётган солиқ солинадиган база 200 БҲМдан (200 х 223 000 = 44 600 000 сўм) камни ташкил қилди. Шу боис корхона ноль қиймат билан фойда солиғи бўйича жорий тўловларни ҳисоблаб чиқариш учун Маълумотномани тақдим этди. Демак, 2020 йилнинг I чорагида ҳам корхона бўнак тўловларини тўламаслиги керак.
2-ВАЗИЯТ. Корхона 2020 йилнинг I чораги якунлари бўйича зарар кўрди
Корхона I чоракни зарар билан якунлагани боис, II чоракда у фойда солиғи бўйича бўнак тўловларини тўламайди.
3-ВАЗИЯТ. Корхона 2020 йилнинг биринчи ярим йиллиги якунлари бўйича зарар кўрди
I чорак якунлари бўйича корхона 30 млн сўм зарар кўрди.
Биринчи ярим йиллик якунлари бўйича зарар 10 млн сўмни ташкил этди. Иккинчи чорак якунларини аниқлаймиз: -10 – (-30) = 20 млн сўм.
II чоракда корхона 20 млн сўм фойдага эга. Шу боис III чоракда у бўнак тўловларини тўлаши лозим.
Солиқ органлари рўйхатдан ўтказиш органидан корхона тугатилиши тўғрисида қарор қабул қилинганлиги тўғрисида ахборотни олган тақдирда бўнак тўловларини ҳисоблаб ёзишни тўхтатиб туради. Бўнак тўловлари бундай ахборот олинган ойдан бошлаб ҳисоблаб ёзилмайди.
Агар корхона фаолияти тикланса, бўнак тўловлари уларни ҳисоблаб ёзиш тўхтатилган ойдан бошлаб ҳисоблаб ёзилади.
2020 йилда тўлов ва ҳисобот муддатлари қандай
Фойда солиғи бўйича ҳисобот даври – чорак. Шу боис фойда солиғи чорак якунлари бўйича йил бошидан ошиб борувчи якун билан ҳисоблаб чиқарилади (Солиқ кодексининг 339-моддаси).
Фойда солиғи бўйича ҳисобот:
● I чорак учун – 20 апрелдан кечиктирмай;
● II чорак учун – 20 июлдан кечиктирмай;
● III чорак учун – 20 октябрдан кечиктирмай;
● IV чорак учун – 2021 йилнинг 1 мартидан кечиктирмай тақдим этилади.
Фақат йил якунлари бўйича ҳисоботни:
● нотижорат ташкилотлари, истеъмолчилар кооперативлари бундан мустасно, бюджет ташкилотлари;
● нодавлат ташкилотлар тақдим этади.
Агар ушбу корхоналарда йил учун жами даромад мавжуд бўлмаса, улар фойда солиғи бўйича ҳисоботни топшириши шарт эмас.
Солиқ худди ўша муддатларда тўланади. Бунда ҳисобот даври учун бўнак тўловлари шу давр учун солиқни тўлаш ҳисобига ҳисобга олинади.
Бу ерда қуйидаги вариантлар бўлиши мумкин:
● жорий тўловлар ҳисоб-китоб бўйича фойда солиғидан кўп. Бу ҳолатда фойда солиғини тўлаш лозим эмас, сабаби у бўнак тарзида тўланган. Жорий тўловларнинг ҳисоб-китоб бўйича солиқдан ошишини кейинги жорий тўлов ҳисобига ҳисобга олинг;
● жорий тўловлар ҳисоб-китоб бўйича фойда солиғига тўғри келди. Фойда солиғини ҳам тўлаш лозим эмас, сабаби у бўнак тарзида тўланган;
● жорий тўловлар ҳисоб-китоб бўйича фойда солиғидан кам. Бу ҳолатда ҳисоб-китоб бўйича солиқ билан жорий тўловлар ўртасидаги фарқни белгиланган муддатларда қўшимча тўлаш лозим.
Агар сиз жорий тўловларни тўламаган бўлсангиз, ҳисоб-китоб бўйича ҳисоблаб чиқарилган фойда солиғини ҳисобот тақдим этиш муддатларида тўланг.
Умид ҲАМРОЕВ,
ЎзР Молия вазирлиги бевосита солиқлар бошқармаси бошлиғи.
