«Солиқ ва божхона хабарлари», №39, 2017й. 26 сентябрь

Тошкентда давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларининг навбатдаги «очиқлик индекси» эълон қилинди. 2017 йилнинг 1 июль ҳолатигача бўлган даврни қамраб олган рейтингда Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси 96 балл натижа қайд этиб, биринчи ўринни эгаллади. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги иккинчи ва учинчи ўринларда қайд этилди.

2017 йил учун жисмоний шахсларнинг «мулкий» солиқларни тўлаш муддати яқинлашиб қолди. У тугашига оз вақт қолди – фуқаролар мол-мулк солиғи ва ер солиғини 15 октябрга қадар тўлашлари зарур.

2017 йил июлда ходимга фойдаланилмаган таътил учун компенсация тўладик, августда эса у атиги 9 кун ишлади, маоши бўйича ҳисоблаб ёзиш суммалари ҳам кўп эмас экан. Иш ҳақини ҳисоблашда ЖШДС минус билан чиқди. Бундай вазиятда қандай йўл тутиш лозим? ШЖБПҲга бадалларни ушлаб қолиш керакми? Ходим Халқ банкидаги жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварағидан барча пулларни олишга улгурди.

Ташкилот (Ўзбекистон резиденти, бундан кейин – буюртмачи) Корея фуқароси (бундан кейин – ижрочи) билан маслаҳат хизматлари кўрсатишга фуқаролик-ҳуқуқий шартнома тузди. Шартнома шартларига кўра хизматлар ҳақи Корея банкида очилган ижрочи счётига буюртмачининг валюта счётидан пул ўтказиш йўли билан АҚШ долларида тўланади. Шартнома 2017 йил 17 январда 12 ойга тузилди. Ҳар ойда бажарилган ишлар далолатномаси тузилади, унда кўрсатилган хизматлар тавсифидан ташқари ҳисобланма суммаси, 20%лик ставкада ушланган ЖШДС суммаси ва тўланиши лозим бўлган сумма акс эттирилади. Шартномани тузиш пайтида ижрочи Ўзбекистон ҳудудида 183 кундан кам бўлганини эътиборга олган ҳолда норезидент деб ҳисобланган ва даромадларидан 20%лик ставкада ЖШДС ушлаб қолинган. Бунда солиқ Кореядаги ижрочининг валюта счётига даромадни ўтказиш кунидаги МБ курси бўйича сўмда бюджетга тўланган. Жорий йил август ойининг бошида ижрочининг Ўзбекистонда бўлиш муддати 183 кундан ошди, энди у Ўзбекистон резиденти деб эътироф этилади. Бунда ЖШДСни ортиб борувчи шкалада ушлаб қолиш зарурати юзага келади. Кейинчалик Ўзбекистон резидентига айланган жисмоний шахс-норезидентга чет эл валютасида даромад тўланган бўлса, солиқ солишнинг умумий шкаласида ЖШДСни қандай қайта ҳисоблаш мумкин?

800 кв.м ер участкасида онамизга қарашли уй жойлашган (умумий фойдаланиладиган майдон – 95,75 кв.м, шу жумладан турар жой – 69,61 кв.м). ДСИнинг 18.05.2017 йилдаги маълумотномасига кўра, уйнинг инвентаризация қиймати 6 096 699 сўмни ташкил этади. 2014 йил 30 майда онамиз вафот этганидан кейин ушбу уйга эгалик қилиш ҳуқуқи васиятномага кўра фарзандларига ўтди. 6 ой ўтгач, 2014 йил декабрда иккала ўғли меросни қабул қилди. Бироқ меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги гувоҳномани фақат 2016 йил июнда олишга муваффақ бўлдилар, сабаби шу вақт давомида учинчи меросхўр меросда ўзига тегишли бўлган улушни қабул қилишни рад этаётган эди. Онамиз (I гуруҳ ногирони) мол-мулк солиғи ва ер солиғини тўлашдан озод этилгани, 3 нафар меросхўрнинг бари пенсия ёшида (улардан бири II гуруҳ ногирони) эканлиги сабабли биз эҳтимолий солиқ мажбуриятлари юзасидан ДСИга мурожаат қилмаган эдик. 2017 йил 26 июлда, яъни онамиз вафот этганидан кейин 3 йил ўтгач, участка солиқ инспектори мол-мулк солиғи бўйича қарз (433 431 сўм) мавжудлиги ҳақида унинг номига ёзилган огоҳлантириш хатини олиб келди. Кейинги куни ДСИга учала меросхўрнинг барча зарур ҳужжатларини, шу жумладан уларнинг имтиёзларга бўлган ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжатларни тақдим этдим. Бироқ инспектор меросхўрлардан фақат биттасининг (акамнинг) маълумотларини компьютер базасига киритиб, расмий ҳужжатсиз (оддий қоғозда, қайси давр учун солиқлар ҳисобланганини кўрсатмай) ҳисоб-китобни қўлимга тутқизди, унда: онамизнинг қарзи 222 000 сўмни ташкил этади, шундан мол-мулк солиғи бўйича – 218 000 сўм; акамнинг қарзи – 231 000 сўм, шундан мол-мулк солиғи бўйича – 97 000 сўм, ер солиғи бўйича – 133 000 сўм. 1. Агар ДСИнинг солиқ қарзи мавжудлиги ҳақидаги огоҳлантириш хатида ҳеч қандай кўрсаткичлар қайд этилмаган бўлса, қайси давр учун ва кўчмас мулкнинг қанча миқдордаги инвентаризация қийматидан мол-мулк солиғи ва ер солиғи ҳисобланганини қандай аниқлаш мумкин? 2. Онамиз – I гуруҳ ногирони ҳаётлигида солиқ қарзи юзага келган бўлса, солиқ органлари бу ҳақда қанча муддатда хабар қилишлари шарт эди? Улар мулкдор вафотидан кейин ёки меросни қабул қилиш чоғида солиқ қарзи мавжудлиги ҳақида меросхўрларга хабар беришлари шартми? Мулк эгаси вафот этгандан кейин унинг меросхўрлари солиқ мажбуриятларини қандай ижро этишлари керак? 3. Агар мулкдор вафотидан кейин унинг мулки бир нечта меросхўрлар ўртасида тақсимланган бўлса, ДСИ ҳар битта меросхўрнинг улушини объектма-объект ҳисобга олиб, бу ҳақда ўз вақтида хабар бериши шартми? 4. Меросхўрлар бир нечта мулкдорнинг умумий улушли мулкида бўлган кўчмас мулк учун мол-мулк солиғи ва ер солиғи бўйича имтиёзларни қўллашлари мумкинми?

2017 йилнинг сентябрь ойи учун

Ягона ер солиғини тўловчилар қуйидагилардир: қишлоқ хўжалиги товарлари ишлаб чиқарувчилар; қишлоқ хўжалиги йўналишидаги илмий-тадқиқот ташкилотларининг тажриба-экспериментал хўжаликлари ва таълим муассасаларининг ўқув-тажриба хўжаликлари (Солиқ кодексининг 362-моддаси).

Жорий йилнинг 10–16 сентябрь кунлари пойтахтимиз МДҲга аъзо давлатлардан ташриф буюрган божхоначиларга мезбонлик қилди – Миллий кинология марказида кинология соҳасидаги ҳамкорликни янада кучайтиришга қаратилган бир қатор нуфузли тадбирлар бўлиб ўтди.

Яқинда турмуш ўртоғим билан Дубайдан қайтиб келдик, у ерда ҳунармандлар халқаро кўргазмасида қатнашдик. Божхона назоратидан ўтаётганимизда бизни инспектор тўхтатиб, уяли алоқа телефонларимизни беришни талаб қилди. Уларнинг ичидаги маълумотларни узоқ ва алоҳида синчковлик билан ўрганди. Кўргазмада бўлажак миниатюралар устида ишлашни кўзлаб қизиқарли асарлар, араб тилидаги доно фикрларни суратга олган эдик. Бу ҳақда божхона инспекторини хабардор қилдик. Бизни бир соат ушлаб турдилар. Кейин божхоначи кўргазмада олинган айрим суратларни ўчиришга мажбур қилди. Божхоначининг хатти-ҳаракатлари ва талаблари қанчалик ҳуқуқий ҳисобланади?