Корхонамизга таъсисчиларнинг қарорига биноан бошқа корхона қўшилди. Ҳисобни БҲМС бўйича юритамиз, фойда солиғи ва ҚҚС тўловчисимиз.
Ташкилотни қўшиб олишда юзага келган манфий гудвиллни бир неча йиллар давомида эмас, балки бирйўла ҳисобдан чиқариш мумкинми?
– Корхонанинг соф активлари қиймати таъсис ҳужжатларида қайд этилган устав капитали миқдоридан кўп бўлиб қолса, ўртадаги фарқ кирувчи бухгалтерия балансида «Мажбуриятлар» бўлимида 7230-«Бошқа узоқ муддатли кечиктирилган даромадлар» счётида, жорий қисмини 6230-«Бошқа кечиктирилган даромадлар» счётида манфий гудвилл тарзида ажратган ҳолда тартибга солиниши лозим (23-сон БҲМСнинг 42-б., АВ рўйхат рақами 1484, 27.06.2005 й.).
Манфий гудвилл суммаси сотиб олинган амортизацияланадиган алоҳида активларнинг ўртача тортилган фойдали хизмат муддати мобайнида тизимли равишда корхонанинг молиявий натижаларига асосий фаолиятдан бошқа даромадлар (9390-«Бошқа операцион даромадлар» счёти) сифатида киритилади (7-сон БҲМСнинг 64-б., АВ рўйхат рақами 1485, 27.06.2005 й.).
Бошқа даромадлар солиқ солиш мақсадларида фойда солиғи бўйича жами даромадга ҳамда айланмадан олинадиган солиқ солинадиган даромад таркибига киритилади (СК 297-м. 3-қ. 27-б., 463-м. 1-қ.).
Солиқ кодексида айтилишича, солиқ солиш мақсадларида ҳисоб бухгалтерия ҳисоби маълумотларига асосланади. Шу билан бир вақтда солиқ солиш мақсадларида ҳисоб сиёсати СК талабларига мувофиқ солиқ тўловчи томонидан мустақил равишда белгиланади. Хусусан, корхонанинг ҳисоб сиёсатида активлар амортизациясини ҳисоблаш нормалари ва усуллари тасдиқланади (СК 76-м. 1, 3-қ., 77-м. 1-қ.).
Манфий гудвилл актив ҳисобланмаслигига қарамай, унинг бухгалтерия ҳисоби 7-сон БҲМС «Номоддий активлар»га асосан юритилади. Манфий гудвиллни ҳисобдан чиқариш муддатини камайтириш фойда солиғи суммасининг ошишига олиб келади, корхона солиқ ҳисоби сиёсатида ҳисобдан чиқаришнинг камроқ муддатини мустақил равишда белгилаши мумкин бўлади, деб ҳисоблайман.
Бундан ташқари, қўшиб олинаётган корхонанинг мол-мулки эгалигига ўтган солиқ тўловчи учун қўшиб олиш йўли билан қайта ташкил этишда мулкий мажмуа сифатида корхонани сотиб олишда қўлланиладиган нормалар сингари даромадни эътироф этиш нормаларини қўллаш мумкин деб ҳисоблайман. Яъни қайта ташкил этиш (қўшиб олиш) амалга оширилган ойда даромадлар эътироф этилади (СК 323-м. 3-қ. 2-б.).
Шу тариқа:
● бухгалтерия ҳисоби мақсадларида манфий гудвиллни даромадга тизимли асосда ҳисобдан чиқариш муддатини АВ + НМА ва ушбу амортизацияланадиган активлар бўйича йиллик эскириш қиймати нисбатидан ҳисоблаб чиқариш мумкин. Масалан: қўшиб олинган корхонанинг амортизацияланадиган активларининг баланс қиймати (0100-«Асосий воситаларни ҳисобга олувчи счётлар» ҳамда 0400-«Номоддий активларни ҳисобга олувчи счётлар») – 100 млрд сўм, амортизация суммаси (0200-«Асосий воситаларнинг эскиришини ҳисобга олувчи счётлар» ҳамда 0500-«Номоддий активлар амортизациясини ҳисобга олувчи счётлар») – бир йилда 12 млрд сўм, ҳисобдан чиқаришнинг ўртача тортилган фоизи – 12% (12 х 100% /100), манфий гудвилл 8 йилу 4 ой давомида ҳисобдан чиқарилади (100% / 12%);
● солиқ ҳисоби мақсадларида СҲСда бошқача, бухгалтерия ҳисобидан фарқ қиладиган манфий гудвиллни солиқ солинадиган даромад таркибига киритиш муддатини қуйидагича белгилаш мумкин: 1 йил ёки қўшиб олиш чоғида бирйўла ҳисобдан чиқариш.
Ольга БУСАРОВА,
«Norma» МЧЖ эксперти.