АЖ ва ҳудудий акциядорлик бирлашмаси (ҲАБ) ўртасида 2018 йилда минерал ўғитларни сақлаш бўйича шартнома тузилган. Унга мувофиқ ҲАБ сақлашга қабул қилинган товар бўйича тўлиқ моддий жавобгарликни ҳамда мажбуриятлар лозим даражада бажарилмаганда зарарни қоплашни ўз зиммасига олди. Инвентаризация варақасидаги маълумотларга кўра омборда минерал ўғитлар йўқ эканлиги аниқланди, ҲАБга нисбатан камомад далили бўйича жиноий иш қўзғатилди. Омборлардан сақлаш учун фойдаланишга зарурат қолмаганлиги ҳамда қарздорлик сўндирилганлиги сабабли 2019 йил октябрда АЖ ва ҲАБ ўртасида сақлаш шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги битим имзоланди.
АЖ шартнома бекор қилингандан кейин ҲАБдан ўзбошимчалик билан товарларни тасарруф этганлиги ва учинчи шахсларга берганлиги учун жарима ундириш тўғрисидаги даъво аризасини беришга ҳақлими?
– Қонун ҳужжатларида шартнома бекор қилингандан (тўхтатилгандан) кейин унда назарда тутилган шартномани бажармаганлик учун неустойкани (жарима санкцияларини) қўллашни талаб қилиш тақиқланмаган.
Шартноманинг амал қилиш муддати тугаши тарафларни уни бузганлик учун жавобгарликдан озод қилмайди (ФК 357-м. 5-қ.). Омонат сақловчи сақлаш учун қабул қилинган ашё йўқолганлиги, кам чиққанлиги ёки шикастланганлиги учун жавобгар бўлади. Профессионал омонат сақловчи ашёнинг йўқолиши, кам чиқиши ёки шикастланиши:
• енгиб бўлмас куч таъсири оқибатида;
• ашёнинг уни сақлаш учун қабул қилиш чоғида омонат сақловчи билмаган ва билиши шарт бўлмаган яширин хоссалари туфайли;
• юк топширувчининг қасддан қилганлиги ёки қўпол эҳтиётсизлиги натижасида юз берганлигини исботламаса жавобгар бўлади (ФК 889-м.).
Қонун ҳужжатлари ёки шартнома билан белгиланган, қарздор мажбуриятни бажармаган ёки лозим даражада бажармаган тақдирда кредиторга тўлаши шарт бўлган пул суммаси неустойка ҳисобланади. Неустойка тўлаш ҳақидаги талаб бўйича кредитор ўзига етказилган зарарни исботлашга мажбур эмас (ФК 260-м.).
Нурали Нурмуҳамедов,
«Norma» МЧЖ эксперти.
