Хизмат сафари харажатлари ҳисоби

Корхонамиз ходимлари ҳар ойда иш юзасидан хизмат сафарига юбориладилар. Агар ташкилот хизмат сафарига юбориладиган ходимлар учун корпоратив карточка бўйича озиқ-овқат маҳсулотларини сотиб олса, шунингдек меъёрга кўра суткалик ва яшаш пулларини тўласа, ушбу операция қандай солиқ оқибатларига олиб келади? Мазкур ҳолатни ҳисобда қандай акс эттириш ва маҳсулотларни қандай ҳужжатлар асосида ҳисобдан чиқариш керак?

Ташкилотимиз хизмат сафарига юбориладиган ходимлар учун дори-дармонлар сотиб олиш ҳуқуқига эгами? Агар эга бўлса, ушбу операцияни ҳисобда қандай қилиб акс эттириш ва қандай ҳужжатлар бўйича ҳисобдан чиқариш керак?

Равшан Бердиёров,

МЧЖ бош бухгалтери.

– Суткалик пуллар ва яшаш харажатлари хизмат сафарига юборилган ходимга хизмат сафари харажатлари таркибида қопланади. Суткалик пуллар ходимга унинг хизмат сафарида ва йўлда бўлиш вақтида овқатланиш, бошқа шахсий хизматлар (кир ювиш, ки­йимни дазмоллаш ва ҳоказо) ҳақини тўлаш харажатларини қоплаш мақсадида жамоа ёки меҳнат шартномасида назарда тутилган, бироқ қуйидагилардан паст бўлмаган миқдорда тўланади:

Ўзбекистондан ташқарига хизмат сафарига юборилганда – Вазирликлар, идоралар, корхоналар ва ташкилотлар ходимлари Ўзбекистон Республикаси ташқарисига хизмат сафарига юборилганда хизмат сафари харажатлари учун маблағлар бериш тартибига (АВ томонидан 5.06.2000 йилда 932-сон билан рўйхатдан ўтказилган) 1-иловада тасдиқланган меъёрлардан;

ЎзР ҳудуди доирасида хизмат сафарида (ЭКИҲга нисбатан коэффициентларда):

Тошкент шаҳри, вилоят маркази бўлган шаҳарларда – 0,1;

бошқа шаҳарлар ва аҳоли пунктларида – 0,08.

Корхона қонун ҳужжатларида белгиланган меъёрлардан ортиқча суткалик пуллар тўлашга ҳақли.

Солиқ солиш мақсадида суткалик пуллар:

меъёр доирасида бўлса – ходимнинг даромади сифатида қаралмайди ва жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи, ягона ижтимоий тўлов ва суғурта бадаллари солинмайди;

меъёрдан ортиқча бўлса – Солиқ кодекси 174-моддасининг 9-банди бўйича компенсация тўловларига киритилади, ЖШДС, ЯИТ ва суғурта бадаллари солинади.

Агар корхона тўланадиган суткалик пулларга қўшимча равишда хизмат сафарига юборилган ходимларга озиқ-овқат маҳсулотлари харид қилса, уларнинг қиймати Солиқ кодекси 174-моддасининг 13-бандига кўра компенсация тўловларига киритилади. Тегишинча, улар қийматидан ЖШДС, ЯИТ ва суғурта бадаллари ушланиши лозим.

Хизмат сафарига юборилган ходимлар учун дори-дармонларни олиб беришга келсак, амалдаги меҳнат қонунчилигида ходимларнинг соғлиғини муҳофаза қилиш мақсадида иш берувчининг иш жойида касал бўлиб қолган ходимларга дастлабки тиббий ёрдам кўрсатишга қаратилган чоралар кўриш бўйича мажбурияти назарда тутилган (Меҳнат кодексининг 221-моддаси). Меҳнат хавфсизлиги ва уни муҳофаза қилиш мақсадида дори-дармонлар билан таъминлаш алоҳида меъёрий ҳужжатларда ҳам назарда тутилиши мумкин. Хусусан, Геология-қидирув ишларида хавфсизлик қоидаларига (АВ томонидан 29.01.1997 йилда 304-сон билан рўйхатдан ўтказилган, кейинги ўринда 304-сон Қоидалар) кўра дала бўлинмалари иш таркиби ва шароитларини ҳисобга олган ҳолда корхона раҳбарияти томонидан тасдиқланган рўйхатга мувофиқ дори-дармонлар билан таъминланиши керак. Шунингдек геология корхоналарининг ҳар бир бўлинмаси дастлабки ёрдамнинг дори қутичаси билан таъминланади, дори-дармонлар эса уларнинг сарфланишига қараб ва яроқлилик муддатини ҳисобга олган ҳолда тўлдирилиши керак (304-сон Қоидаларнинг 12.3.1.2-банди). Яъни дастлабки тиббий ёрдам кўрсатиш учун дори-дармонлар билан таъминлаш – иш берувчининг қонун ҳужжатларида ходимларнинг меҳнат шароитларини таъминлаш ва соғлиғини муҳофаза қилиш учун назарда тутилган мажбуриятидир.

Барча ходимларга, шу жумладан хизмат сафарига юборилган ходимларга дастлабки тиббий ёрдам кўрсатиш учун дори-дармонларни харид қилиш харажатлари корхонанинг ходимлар меҳнат шароитларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ва Солиқ кодекси 171-моддаси иккинчи қисмининг 4-бандига мувофиқ муайян жисмоний шахсларнинг даромадлари ҳисобланмайдиган харажатларидир. Бинобарин, дори-дармонларнинг қиймати ходимларнинг даромади сифатида қаралмайди ҳамда ЖШДС, ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича солиқ оқибатлари юзага келмайди.

Озиқ-овқат маҳсулотлари ва дори-дармонларни харид қилиш учун (шу жумладан хизмат сафарига юборилган ходимларга) раҳбарнинг тегишли буйруғини чиқариш зарур, унда уларни корпоратив карточка воситасида ҳам харид қилиш мумкин. Бу пул маблағларини сарфлаш тўғрисидаги ҳисоботни тақдим этиш учун масъул ҳисобдор шахс белгиланиши керак. Ҳисобдор шахс ҳисоботига (бўнак ҳисоботига) квитанциялар, НКМ ва терминаллар чекларининг асл нусхалари илова қилинади. Корпоратив карточка маблағларидан фойдаланилганда ҳисобдор шахс корпоратив карточкани олган кундан бошлаб 10 кундан кечиктирмай ҳисобот тақдим этади (Юридик шахслар томонидан миллий валютадаги корпоратив банк карталаридан фойдаланиш тартиби тўғрисида низомнинг 7, 9-бандлари, АВ томонидан 18.04.2005 йилда 1470-сон билан рўйхатдан ўтказилган). Ушбу ҳисоботга асосан корхона бухгалтерияси олинган моддий бойликларни кирим қилади.

Хизмат сафарига юборилган ходимларнинг озиқ-овқат маҳсулотлари ва дори воситаларига харажатлари ЯСТ ҳисоб-китобида инобатга олинмайди (озиқ-овқат маҳсулотларини бериш ҳисобда чиқиб кетиш ҳисобварақлари орқали акс эттирилишига қарамай).

Озиқ-овқат маҳсулотлари берилишини ҳисобварақ-фактура реквизитлари билан қайдномада расмийлаштириш мумкин, чунки мазкур операция солиқ солиш мақсадида реализация сифатида қаралади. Қайдномада олувчининг (хизмат сафарига юборилган ходимнинг) фамилияси, исми-шарифи, шунингдек тилхат олиб берилган озиқ-овқат маҳсулотларининг сони ва қийматини кўрсатиш керак. Мазкур қайднома берилган ТМБни ҳисобдан чиқариш учун асос бўлиб хизмат қилади.

Дори-дармонлар (дори қутичаси) корхонанинг бирламчи ҳужжатлар ва ҳужжатлар айланиши тўғрисидаги локал ҳужжатларида назарда тутилган ва тасдиқланган шаклда юкхат (далолатнома) бўйича фойдаланишга берилади.

21-сон БҲМСга асосан бухгалтерия ҳисобида хизмат сафарига юборилган ходимларга озиқ-овқат маҳсулотлари, дори-дармонларни харид қилиш ва уларни бериш бўйича операциялар қуйидаги ёзувлар билан акс эттирилади: