Касалхона жазодан қутқариб қолмайди

Ходим ишга бир неча маротаба бир соатга кечикиб келди. Биз унга ҳайфсан эълон қилмоқчи бўлиб турганимизда у касал бўлиб қолди, ҳали-бери ишга чиқмаса керак. Агар у мазкур вақтда касаллик варақаси олиб даволанаётган бўлса, унга нисбатан интизомий жазо қўлланиши мумкинми?
Г.Абдураҳмонова,
ИТИ кадрлар бўлими.
– Ходимга нисбатан интизомий жазолар қўллашнинг умумий тартиби МКнинг 182-моддасида назарда тутилган. Чунончи, МКнинг 181-моддасига кўра, ходимга меҳнат интизомини бузганлиги учун иш берувчи қуйидаги интизомий жазо чораларини қўллашга ҳақли:
1) ҳайфсан;
2) ўртача ойлик иш ҳақининг 30 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима. Ички меҳнат тартиби қоидаларида ходимга иш ҳақининг 50 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима солиш ҳоллари назарда тутилиши мумкин;
3) меҳнат шартномасини бекор қилиш.
МКнинг 100-моддасига кўра ходимнинг вақтинча меҳ­натга қобилиятсизлик даври, меҳнат тўғрисидаги қонунлар ҳамда бошқа норматив ҳуж­жатларда назарда тутилган таътилларда бўлган вақтида иш берувчи ўз ташаббуси билан ходим билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилишга ҳақли эмас, бундан корхона бутунлай тугатилган ҳоллар мустасно. Шу боис ходимнинг касаллиги вақтида иш берувчи фақат ҳайфсан ёки жарима қўллашга ҳақлидир. Бунда биргина ножўя хатти-ҳаракат учун фақат битта интизомий жазо қўлланиши мумкин. Чунончи, МК интизомий жазо қўлланилишидан аввал ходимдан ёзма равишда тушунтириш хати олишни талаб қилади. Ходимнинг уни беришдан бош тортиши унинг илгари содир қилган ножўя хатти-ҳаракати учун жазо қўллашга тўсиқ бўла олмайди. Бироқ сизнинг ҳолатда касал бўлиб қолган ходимдан қандай қилиб тушунтириш хати олиш масаласи юзага келади. Албатта, унга содир этган интизомий хатти-ҳаракати тўғрисида ёзма тушунтириш тақдим этиши сўралган телеграмма ёки хат жўнатиш мумкин. Бироқ у касалхонада ётган бўлиши ёки тушунтириш хати ёзишга жисмонан мадори етмаслиги мумкин (бу масалада унинг ҳузурига ходимни юбориш ноқулай ва баҳсли бўлиши ҳам мумкин). Шу сабабли ходимнинг ишга чиқишини кутишингизни маслаҳат берамиз, бунинг устига МКнинг 182-моддасига кўра, интизомий жазо бевосита ножўя хатти-ҳаракат аниқлангандан кейин, аммо у аниқлангандан бошлаб, ходимнинг касал ёки таътилда бўлган вақтини ҳисобга олмасдан, узоғи билан 1 ой ичида қўлланилади.
Агар ходим содир этган ножўя хатти-ҳаракат бўйича тушунтириш хати тақдим этганидан ёки бундай тушунтириш хати беришдан бош тортганидан (бу ҳақда тегишли далолатнома тузилганидан) кейин касал бўлган бўлса, иш берувчи унга ҳайфсан ёки жарима тарзида интизомий жазо қўллаш тўғрисида буйруқни расмийлаштиришга ҳақлидир. Бироқ ушбу ҳолда ҳам айбдорни унга интизомий жазо қўлланиши тўғрисидаги буйруқ билан таништириш лозим. Зеро, МКнинг 182-моддасига кўра, интизомий жазо берилгани тўғрисидаги буйруқ (фармойиш) ёки қарор ходимга маълум қилиниб, тилхат олинади.
Ходим ушбу буйруқ (фармойиш) билан танишмагунча, у билан танишишдан бош тортган тақдирда – тегишли далолатнома тузилгунга қадар ходимга нисбатан интизомий жазо қўллаш бўйича бутун таомил тугалланган деб ҳисобланмайди. Шу боис, агар бундай буйруқ меҳнатга қобилиятсизлик даврида чиқарилса, биз ходимни ишга чиққанидан кейин у билан таништиришни тавсия қиламиз.
Шуни ҳам эслатамизки, МКнинг 182-моддасига кўра, ножўя хатти-ҳаракат содир этилган кундан бошлаб 6 ой ўтганидан, молия-хўжалик фаолиятини тафтиш этиш ёки текшириш натижасида аниқланганда эса, – содир этилган кундан бошлаб 2 йил ўтганидан кейин жазони қўллаб бўлмайди. Жиноий иш бўйича иш юритилган давр бу муддатга кирмайди.
Сўзимиз якунида шуни айтиш жоизки, интизомий жазо юзасидан ходим судда низолашиши мумкин, юқорида кўрсатилган таомилларга риоя этмаслик эса унинг нотўғрилиги тўғрисида суднинг ҳал қилув қарори чиқарилиши учун асос бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Саволларга жавобларни юрист Ленара ХИКМАТОВА тайёрлади.