Бизнинг ташкилотимиз Ўзбекистонга товарларни божхона божлари, солиқларни тўлашдан қисман шартли озод қилинган ҳолда вақтинча олиб кирганда доимий равишда божхона тўловларини тўлаб келган. Вақтинча олиб кириш божхона режими якунланганидан ва товарлар эркин муомалага чиқариш режимида жойлаштирилганидан кейин илгари тўланган даврий божхона тўловларини ҳисобга киритиш мумкинми? Агар мумкин бўлса, у қандай расмийлаштирилади?
Т.Зоиров,
МЧЖ директорининг ўринбосари.
– Вақтинча олиб кириш шундай режимки, бунда мамлакатимизнинг божхона ҳудудида товарлардан бождан, солиқлардан тўла ёки қисман озод этилган ҳолда ва товарларга нисбатан иқтисодий сиёсат чоралари қўлланилмасдан фойдаланишга йўл қўйилади (Божхона кодексининг (БК) 22-моддаси). Бунда товар белгиланган муддат тугагунга қадар унга нисбатан ваколати бўлган шахс томонидан божхона ҳудудидан ташқарига олиб чиқилиши ёки бошқа божхона режимига жойлаштирилиши лозим (БКнинг 23-моддаси).
Мазкур режимни қўллаш тартиби Вақтинча олиб кириш (олиб чиқиш) божхона режими тўғрисида низом1 билан тартибга солинган. Товарларни бу режимда жойлаштириш даврий божхона тўловларини тўлаш билан бирга амалга оширилади, уларнинг миқдори Вазирлар Маҳкамасининг 17.08.2004 йилдаги 399-сон қарори билан белгиланган.
Агар ташкилот божхона тўловларини тўлашдан қисман шартли озод этилган ҳолда вақтинча олиб кирилган товарлар бўйича даврий тўловларни тўлаган бўлса, қонун ҳужжатлари ҳақиқатан ҳам вақтинча олиб кириш тугалланган ва товарлар эркин муомалага чиқариш режимига жойлаштирилган чоғда уларни ҳисобга олишни назарда тутади (Ўзбекистон Республикаси ҳудудига товарлар ва транспорт воситаларини четдан вақтинчалик олиб келиш қоидаларининг2 8-банди).
Чунончи, вақтинчалик олиб келиш товарларни эркин муомалага чиқариш билан якунланганда уларнинг божхона қиймати ва миқдори товарлар четдан вақтинчалик олиб келишнинг божхона режимига қўйилган кунда, божхона божлари ва солиқларнинг ставкалари эса товарлар эркин муомалага чиқарилган кунга белгиланади. Бунда декларант нормал ташиш, сақлаш ва фойдаланиш шароитларида эскириши ёки табиий камайиши оқибатида, шунингдек авария ёхуд енгиб бўлмас куч таъсирида юз берган товарларнинг божхона қиймати ва (ёки) уларнинг миқдорини камайтиришга ҳақли. Бундай тузатиш декларант божхона органига тақдим этган ишончли ва ҳужжатлар билан тасдиқланган ахборот асосида киритилади. Унинг тартибини БҚТ-1 ва БҚТ-2 божхона қийматини тузатиш шаклларини тўлдириш бўйича йўриқнома3 белгилайди.
Товарлар эркин муомалага чиқарилганда тўланадиган божхона божлари ва солиқлар суммаларини белгилаш чоғида даврий божхона тўловларининг тўланган суммалари ҳисобга олинади. Шуни эътиборга олиш лозимки, уларни қўллаш даврида фоизлар ундирилиши керак. Улар, агар даврий божхона тўловлари қўлланган кундан бошлаб бўлиб-бўлиб тўлаш имконияти берилса, тўланадиган божхона божлари ва солиқлар суммаларидан ундирилади. Агар товарлар вақтинчалик олиб келиш режимида жойлаштирилган кунда эркин муомалага чиқарилса, тўланган даврий тўловлар суммаси тўланадиган суммага тенг бўлган ҳол бундан мустасно. Ушбу ҳолда улар эркин муомалага чиқарилган ҳисобланади, бироқ бунда уларга нисбатан қонун ҳужжатларида белгиланган иқтисодий сиёсат чоралари қўлланилмаган ёки товарлар вақтинчалик олиб кириш божхона режимида жойлаштирилган кунда чоралар бекор қилинган бўлиши керак.
ҲИСОБГА ОЛИШ
ТАОМИЛИ ТЎҒРИСИДА
БКнинг 113-моддасига кўра ортиқча тўланган ёки ундирилган божхона тўловларининг, шунингдек божхона режимларига мувофиқ қайтарилиши лозим бўлган божхона тўловларининг суммалари қайтарилиши ёхуд тўланган пайтдан бошлаб ёки бундай тўловлар ундирилган пайтдан бошлаб 1 йил мобайнида тўловчининг талабномаси бўйича Ортиқча тўланган ёки ундирилган божхона тўловларини қайтариш тўғрисида йўриқномада4 назарда тутилган тартибда бўлғуси тўловлар ҳисобига ўтказилиши лозим. Бўлғуси тўловлар ҳисобига киритиш тўғрисидаги қарор божхона органига қуйидагилар тақдим этилганида қабул қилиниши мумкин:
ундирув сабабларини кўрсатган ҳолда тўловчининг ёзма аризаси;
унга мувофиқ тўловлар ҳисоблаб ёзилган ва тўланган БЮД;
даврий тўловлар тўланганлигини тасдиқловчи тўлов ҳужжати;
товарлар билан чегара ҳақиқатда кесиб ўтилганлиги тўғрисида чегара божхонасининг белгиси қўйилган товарга илова қилинувчи ҳужжатлар.
Маълумот учун! Вақтинча олиб кириш режимида жойлаштирилган товарларга даврий божхона тўловлари келиб тушишларининг ҳисобини юритиш ҳудудий божхона органларида шахсий карточкалар очиш билан амалга оширилади.
Бўлғуси тўловлар ҳисобига инобатга олинган ҳолда божхона органи билан тўловчи ўртасида божхона тўловлари бўйича пул тушумлари солиштирилади, шунингдек БЮДнинг тегишли нусхаларига тикиладиган 6 нусхада БҚТ шаклини тўлдириш йўли билан божхона қиймати ва (ёки) тўловларга тузатиш киритилади. Тўловчининг бўлғуси тўловлари ҳисобига инобатга олинган тўланган даврий божхона тўловлари суммаси олдиндан тўлов сифатида ҳисобга олинади ва фақат тўлов амалга оширилган тур бўйича божхона тўловларини тўлаш харажатларини бундан кейин қоплаш учун фойдаланилади.
Бўлғуси тўловлар ҳисобига инобатга олиш тўғрисида қарорни божхона органининг бошлиғи (ёки унинг ўринбосари) божхона тўловлари, божхона статистикаси, божхона назорати ва юридик бўлимлар мутахассисларининг хулосаси тақдим этилганидан кейин қабул қилади.
Маълумот учун! Бўлғуси тўловлар ҳисобига инобатга олиш ариза ва тўловчининг бошқа зарур ҳужжатлари берилган пайтдан бошлаб бир ой мобайнида амалга оширилади.
1ДБҚнинг АВ томонидан 14.10.2004 йилда 1418-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган.
2ВМнинг «Ўзбекистон Республикаси ҳудудига товарлар ва транспорт воситаларини четдан вақтинчалик олиб келиш шартлари тўғрисида» қарорига (17.08.2004 йилдаги 399-сон) илова.
3ДБҚ томонидан тасдиқланган, АВ томонидан 20.04.2000 йилда 920-сон билан рўйхатдан ўтказилган.
4ДБҚ томонидан тасдиқланган, АВ томонидан 14.07.2000 йилда 947-сон билан рўйхатдан ўтказилган.
«Божхона» бўлимини махсус мухбиримиз Гулнора АБДУНАЗАРОВА олиб боради.
