МЧЖ (собиқ АЖ) устав фондида 90% улушга эга бўлган муассис бир вақтнинг ўзида кузатув кенгаши раиси ҳисобланади. Унинг фаолияти давомида йирик битим (МЧЖ бошқа иштирокчилари билан келишилмаган ҳолда) амалга оширилган. Битим натижасида корхона 1 200 млн сўм миқдорида кредит олган. Ушбу маблағлар номаълум йўналишда сарфланган ва қайтарилмаган. Корхона бутун мол-мулкдан маҳрум бўлган ва жиноий иш қўзғатилган. 2019 йилда суд томонидан корхона мулкининг бошқа шахсга ўтказилиши ноқонуний деб эътироф этилган ва бутун мол-мулк давлат тасарруфига ўтказилган.
Кузатув кенгаши раиси вазифасини ижро этиш билан бир вақтда улушнинг назорат пакетига эгалик қилиш далили МЧЖ иштирокчиларининг аризаси бўйича жиноий иш қўзғатиш учун асос бўлиши мумкинми?
– Йўқ, улушнинг устун қисмига эгалик қилиниши ва бир вақтнинг зида кузатув кенгаши раиси вазифаси ижро этилиши жиноий иш қўзғатиш учун асос бўла олмайди.
Қуйидагилар МЧЖ кузатув кенгаши аъзолари бўлиши мумкин эмас («Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида»ги Қонуннинг 38-моддаси 4-қисми):
- жамиятнинг яккабошчилик асосидаги ижро этувчи органининг ҳамда коллегиал ижро этувчи органининг, унинг шуъба ва тобе хўжалик жамиятлари бошқарув органларининг аъзолари;
- жамият томонидан ташкил этилган унитар корхонанинг раҳбари;
- айни шу шуъба ва тобе хўжалик жамиятларида ва унитар корхонада меҳнат шартномаси (контракт) бўйича ишлаётган шахслар.
Яъни МЧЖ муассисининг бир вақтнинг ўзида кузатув кенгаши раиси бўлиши тақиқланмайди.
Кузатув кенгашининг айби билан йирик битим тузилиши натижасида етказилган зарар учун жамиятнинг кузатув кенгаши аъзолари умумий йиғилиш олдида жавобгар бўладилар (Қонуннинг 44-моддаси 4-қисми). Етказилган зарар тўлиқ ҳажмда, шу жумладан бой берилган фойда қоплаб берилади (ФК 985-м. 1-қ.). Жамиятга зарар етказилишига олиб келган қарорга қарши овоз берган ёки овоз беришда иштирок этмаган жамият кузатув кенгашининг аъзолари жавобгар бўлмайдилар (Қонуннинг 42-моддаси 2-қисми). Жамият ёки унинг иштирокчиси жамият кузатув кенгашининг аъзоси томонидан МЧЖга етказилган зарар ўрнини қоплаш тўғрисидаги даъво билан судга мурожаат этишга ҳақлидир (ФК 125-м.; Қонуннинг 42-моддаси 5-қисми).
Шу тариқа, МЧЖ иштирокчиси бир вақтнинг ўзида жамият кузатув кенгашининг раиси бўлиши мумкин. Жамият иштирокчилари жамият кузатув кенгашининг айбли ҳаракатлари оқибатида етказилган зарарни қоплаш тўғрисидаги даъво билан судга мурожаат қилишга ҳақлидирлар. Жиноят кодексида назарда тутилган жиноятларнинг содир этилиши жиноий иш қўзғатилиши учун асос ҳисобланади.
Наргиза Вохидова,
«Norma» МЧЖ эксперти.
