2013 йил I чораги учун ЖШДС, ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича солиқ ҳисоботини тайёрлашга доир тавсиялар

МВ ва ДСҚнинг АВ томонидан 22.03.2013 йилда 2439-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан солиқ ҳисоботининг янги шакллари тасдиқланди. 2013 йил I чораги якунларига кўра солиқ тўловчилар айни шу шаклларда ҳисобот топширадилар. Газетамиз таҳририятига «Бевосита мулоқот» акцияси доирасида ўқувчилардан жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи, ягона ижтимоий тўлов ва суғурта бадаллари бўйича ҳисобот тўлдириш тартиби хусусида кўплаб саволлар келиб тушмоқда. «Norma Ekspert» мутахассислари тушунтиришларни тайёрлаб, ЖШДС, ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича ҳисоботнинг янги шаклларини тўлдиришда эътибор қаратиш лозим бўлган асосий жиҳатларни аниқ мисолларда кўриб чиқдилар.

ЖШДС БЎЙИЧА ҲИСОБОТ

2439-сон қарорга 2-иловада келтирилган жисмоний шахс­лардан олинадиган даромад солиғи бўйича солиқ ҳисоботининг янги шакллари қуйидагиларни ўз ичига олади:

Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги маълумотлар (бундан кейин – Маълумотлар);

Маълумотларга 1-илова – Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг расшифровкаси (бундан дивидендлар ва фоизлар мустасно) (бундан кейин – Маълумотларга 1-илова);

Маълумотларга 2-илова – Тўланган дивидендлар ва фоизлар ҳамда ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасининг расшифровкаси (бундан кейин – Маълумотларга 2-илова);

Маълумотларга 3-илова – Жисмоний шахсларга ҳисобланган даромадлар расшифровкаси (бундан кейин – Маълумотларга 3-илова);

Маълумотларга 4-илова – Жисмоний шахсларнинг солиқ солишдан озод этилган даромадлари расшифровкаси (бундан кейин – Маълумотларга 4-илова).

2439-сон қарор билан Маълумотларга қўшиб тақдим этиладиган иловалар сони кўпайтирилди. Чунончи, ЖШДС бўйича ҳисоботнинг янги шаклига қўшимча равишда 2-илова киритилди, унда дивидендлар ва фоизлар тарзидаги даромадлар, шунингдек улардан ушланган ЖШДС суммалари кўрсатилади (МВ ва ДСҚнинг АВ томонидан 21.01.2008 йилда 1760-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган ҳисоботнинг аввалги шаклларида (бундан кейин – аввалги шакллар) ушбу даромадлар алоҳида ажратилмай, балки тўланган даромад ҳамда жисмоний шахсларга тўланган даромадлар таркибида киритилган ЖШДС ва ШЖБПҲга бадаллар суммалари расшифровкасида кўрсатилар эди). Бир вақтнинг ўзида ДСИга тақдим этиладиган тўланган даромадлар ҳамда ўтказилган ЖШДС ва ШЖБПҲга бадаллар суммаларининг расшифровкалари сони қисқартирилди (Маълумотларга 1-илова, илгари – аввалги шаклдаги Маълумотларга 3-илова). Эндиликда Маълумотлар билан биргаликда битта Расшифровка топширилади, унда бутун ҳисобот чораги якунларига кўра маълумотлар акс эттирилади (илгари у ойма-ой тўлдирилиб, чорак давомида 3 та алоҳида расшифровка тақдим этилар эди).

Бундан ташқари, Маълумотларга иловаларни ДСИга тақдим этиш даврийлиги ҳам ўзгарди. 2013 йил I чорагидан бошлаб ЖШДС бўйича ҳисобот қуйидаги муддатларда топширилади:

ҳар чоракда (ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 25-кунидан кечиктирмай) Маълумотлар билан биргаликда ДСИга Маълумотларга 1 ва 2-иловалар тақдим этилади;

йил якунларига кўра (йиллик молиявий ҳисобот топшириш муддатида) Маълумотлар билан, 1 ва 2-иловалардан ташқари, Маълумотларга 3 ва 4-иловалар тақдим этилади.

Илгари жисмоний шахсларга ҳисобланган даромадлар ва жисмоний шахсларнинг солиқ солишдан озод этилган даромадлари расшифровкалари (аввалги шаклдаги Маълумотларга 1 ва 2-иловалар) ҳар чоракда тақдим этилар эди.

ЖШДС бўйича ҳисоботнинг айрим шакллари таркиби ва тақдим этиш даврийлигидан ташқари уларнинг мазмуни ҳам ўзгарди.

Қуйида ҳар чоракда тақдим этиладиган янги шаклларни тўлдириш бўйича тушунтиришлар келтирилади (2439-сон қарорга 2-иловада келтирилган). Янги шаклдаги Маълумотларда айрим кўрсаткичларни акс эттириш учун Маълумотларга 1 ва 2-иловаларнинг кўрсаткичларидан фойдаланилади. Шу сабабли ушбу сатрларни тўлдиришдан аввал мазкур иловаларни тўлдириш керак. Бизнинг тавсияларда тушунтиришлар изчил равишда берилади – аввал Маълумотлар, сўнгра уларга иловалар.

ҲИСОБЛАНГАН ВА АМАЛДА ТЎЛАНГАН ДАРОМАДЛАР СУММАЛАРИ ҲАМДА ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРДАН ОЛИНАДИГАН ДАРОМАД СОЛИҒИНИНГ

УШЛАБ ҚОЛИНГАН СУММАЛАРИ ТЎҒРИСИДАГИ

МАЪЛУМОТЛАР

001-сатрда ҳисобот йили бошидан даромадлар олган жисмоний шахсларнинг умумий сони кўрсатилади. Мазкур сатр кўрсаткичида даромадлар олган барча жисмоний шахслар, ушбу даромадлар асосий ёки асосий бўлмаган иш жойида, тўлиқ ишланган ой ёки бир неча кун учун тўланганидан қатъи назар, ҳисобга олиниши шарт.

002-сатрда 001-сатрдан асосий иш жойида даромадлар олган жисмоний шахсларнинг сони ажратилади. Солиқ кодексининг (бундан кейин – СК) 22-моддасига мувофиқ иш берувчи ходимнинг меҳнат дафтарчасини юритадиган иш жойи асосий ҳисобланади.

003-сатрда 001-сатрдан қолган шахслар – асосий бўлмаган иш жойидан даромад олувчиларнинг (ташқи ўриндошлар, мулкий ва бошқа даромадлар олувчи фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартномалар бўйича ишловчи шахслар) сони ажратилади.

Аввалги шаклда асосий бўлмаган иш жойидан даромад олувчилар бўйича ўриндошлар (002-сатр); фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартномалар бўйича ишловчи шахслар (003-сатр); чет эл жисмоний шахслари (004-сатр) сатрма-сатр ажратилар эди.

Маълумотларнинг янги шакли жисмоний шахсларга даромадлар тўлаш, бюджетга ЖШДС ва ШЖБПҲ тўлашга доир солиқ даври бошидаги корхона қарзи бўйича маълумотларни чиқариб ташлаш ҳисобига қисқартирилган, улар аввалги шаклда тегишинча 007, 008 ва 009-сатрларда кўрсатилган.

004-сатрда (аввалги шаклнинг 010-сатри) ҳисобланган даромадларнинг умумий суммаси кўрсатилади (СКнинг 172-178-моддалари). Унинг қиймати жисмоний шахсларнинг даромадларини ҳисобга олиш учун фойдаланиладиган барча ҳисобварақлардаги (даромад турига қараб 6710, 6610, 6620, 6910 ва бошқа ҳисобварақлар ҳамда корхона ҳисоб сиёсатида назарда тутилган ҳисобварақлар кредити) суммаларни қўшиш йўли билан аниқланади.

СК 171-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ жисмоний шахсларнинг даромади ҳисобланмайдиган тўловлар ЖШДС бўйича ҳисоботни тўлдиришда инобатга олинмайди.

005-сатрда (аввалги шаклнинг 013-сатри) 004-сатрдан иш берувчи билан меҳнат муносабатларида бўлмаган шахснинг ёзма аризасига кўра жисмоний шахсларнинг даромадидан олинадиган солиқ ушланмаган моддий наф тарзидаги даромадлар (уларнинг рўйхати СКнинг 177-моддасида берилган) суммаси ажратилади.

006-сатрда (аввалги шаклнинг 011-сатри) СКнинг 179, 180-моддалари ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар асосида солиқ солишдан озод этиладиган даромадлар суммаси кўрсатилади.

Шуни қайд этиш лозимки, 25.12.2012 йилдаги ЎРҚ-343-сон Қонуннинг 4-моддаси 5-бандига мувофиқ 2013 йил 1 январдан энг кам иш ҳақига каррали миқдорда назарда тутилган имтиёзларни ҳисоблаб чиқариш учун жорий йилнинг 1 январь ҳолатига кўра амал қилувчи ЭКИҲ қўлланилади. Ҳисоб-китобнинг бундай тартиби қуйидагиларни тўлашда белгиланган имтиёзларга нисбатан қўлланилади:

моддий ёрдам (солиқ солинмайдиган энг кўп миқдор ЭКИҲнинг 12 ёки 20 баравари), ишдан бўшаш нафақаси (ЭКИҲнинг 12 баравари) тўлашда ва совғалар беришда (ЭКИҲнинг 6 баравари) (СК 179-моддасининг 1, 14 ва
20-бандлари);

ҳар ойда энг кам иш ҳақининг 4 баравари миқдорида айрим тоифадаги жисмоний шахсларнинг даромадларини солиқ солишдан озод қилишда (СК 180-моддасининг иккинчи қисми).

2013 йилда солиқ солинмайдиган сумма 2013 йил 1 январь ҳолатидаги ЭКИҲдан (79 590 сўм) келиб чиқиб аниқланади. Масалан, 2013 йил 31 декабрь ҳолатига кўра қандай ЭКИҲ белгиланишидан қатъи назар, бу йил совғанинг солиқ солинмайдиган қиймати 477  540 сўмга (79 590 х 6) тенг бўлади. Илгари ушбу имтиёзлар бўйича даромадларнинг солиқ солинмайдиган қисмини аниқлашда йил давомида ЭКИҲ­нинг ўзгариши инобатга олинар эди.

007-сатрда (аввалги шаклнинг 012-сатри) ЖШДС солинадиган даромадлар, яъни солиқ солинадиган база келтирилади. У қуйидагиларни чегирган ҳолда ялпи даромаддан келиб чиқиб ҳисобланади:

корхона СКнинг 184-моддасига мувофиқ ЖШДС ушламаган моддий наф тарзидаги даромадлар;

СКнинг 179, 180-моддалари ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ солиқ солишдан озод этилган даромадлар.

Шу тариқа, 007-сатрдаги сумма 004-сатр – 005-сатр – 006-сатр формуласига кўра аниқланади.

008–011-сатрларда 007-сатрдан ЖШДСнинг қандай ставкалари қўлланилишига қараб даромадлар алоҳида ажратилади. Маълумотларнинг янги шаклида бундай бўлиш назарда тутилган. Аввалги шаклда солиқ солинадиган барча даромадлар, уларга қўлланадиган ставкалардан қатъи назар, битта сатрда кўрсатилар эди.

008-сатрда 007-сатрдан белгиланган шкалада солиқ солинадиган даромадлар ажратилади. Шуни эслатиб ўтамизки, 2013 йил 1 январдан солиқ шкаласини ҳисоблаб чиқариш учун жорий йил 1 январь ҳолатига кўра амал қилаётган ЭКИҲ – 79 590 сўм қабул қилинади (25.12.2012 йилдаги ЎРҚ-343-сон Қонун 4-моддасининг 5-банди). 2013 йилгача солиқ солиш шкаласи йил давомида энг кам иш ҳақи миқдори ошишини ҳисобга олган ҳолда ҳисобланар эди.

009-сатрда 007-сатрдан тўлов манбаида 10%лик ставкада солиқ солинадиган дивидендлар ва фоизлар тарзидаги даромадлар ажратилади (Президентнинг 25.12.2012 йилдаги ПҚ-1887-сон қарори 3-банди). Cолиқ солишдан озод этилган дивидендлар ва фоизлар 009-сатрида кўрсатилмайди.

010-сатрда 007-сатрдан СКнинг 181-моддасига мувофиқ ЖШДСнинг энг кам ставкасида (2013 йилда – 8%) солиқ солинадиган даромадлар ажратилади:

баланд тоғли, чўл ва сувсиз ҳудудларда ишлаганлик учун Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган коэффициентлар бўйича қўшимча тўловлар тариқасида олинган даромадлар;

корхоналар, муассасалар, ташкилотлар томонидан вақтинчалик қишлоқ хўжалиги ишларига юборилган жисмоний шахсларнинг шу ишларни бажаришдан олинган даромадлари;

мол-мулкни ижарага беришдан олинган даромадлар;

жисмоний шахсларга хусусий мулк ҳуқуқи асосида тегишли бўлган кўчмас мулкни реализация қилишдан олинган даромадлар.

011-сатрда 007-сатрдан ЖШДСнинг энг юқори ставкасида (2013 йилда – 22%) солиқ солинадиган даромадлар ажратилади. Улар, қоида тариқасида, асосий бўлмаган иш жойида жисмоний шахсларга ҳисобланган, олувчининг аризасига кўра энг юқори ставкада солиқ ушланган даромадлардир. Шуни эслатиб ўтамизки, асосий бўлмаган иш жойида тўланган даромадларга СКнинг 179-моддаси 1-банди (ЭКИҲнинг 12 баравари доирасида ЖШДС солинмайдиган моддий ёрдам) ва СКнинг 180-моддаси иккинчи қисмидаги имтиёзлар қўлланмайди.

012-сатрда (аввалги шаклнинг 014-сатри) ШЖБПҲга бадаллар (6410-ҳисобварақ кредити) чегирилган ҳолда ЖШДСнинг ҳисобланган суммаси кўрсатилади. Ушбу кўрсаткич Маълумотларга 1-илова 5-устунининг «Йил бошидан жами» сатри ва Маълумотларга 014-сатрнинг кўрсаткичлари йиғиндиси сифатида белгиланади.

013-сатрда 012-сатрдан белгиланган шкалада солиқ солинадиган даромадлардан ЖШДС суммаси келтирилади.

014-сатрда 012-сатрдан дивидендлар ва фоизлар тарзидаги даромадлардан ҳисобланган ЖШДС келтирилади. Маълумотларга 2-илова 3-устунининг «Йил бошидан жами» сатри кўрсаткичини ушбу сатрга кўчириш лозим.

015-сатрда 012-сатрдан энг кам ставкада солиқ солинадиган даромадлардан ЖШДС суммаси келтирилади.

016-сатрда 012-сатрдан энг юқори ставкада солиқ солинадиган жисмоний шахсларнинг даромадларидан ҳисобланган ЖШДС суммаси келтирилади.

017-сатрда (аввалги шаклнинг 015-сатри) ШЖБПҲга мажбурий бадалларнинг ҳисобланган суммаси (6530-ҳисобварақ кредити) кўрсатилади. Ушбу сатрга Маълумотларга 1-илова 4-устунининг «Йил бошидан жами» сатри кўрсаткичи кўчирилади.

018-сатрда (аввалги шаклнинг 016-сатри) қуйидаги формулага кўра ҳисобланган ЖШДС ва фуқароларнинг суғурта бадаллари чегирилган ҳолда ҳисоблаб ёзилган даромадларнинг умумий суммаси кўрсатилади:

004-сатр – 012-сатр – 017-сатр – фуқароларнинг ҳисоблаб ёзилган суғурта бадаллари.

2013 йилда суғурта бадаллари ставкаси 6%гача оширилган (2012 йилда – 5,5%).

019-сатрда (аввалги шаклнинг 017-сатри) жисмоний шахсларга тўланган даромадларнинг умумий суммаси (ЖШДС ва фуқароларнинг суғурта бадалларини чегирган ҳолда) кўрсатилади. Унинг кўрсаткичи Маълумотларга
1-илова 6-устунининг «Йил бошидан жами» сатри ва Маълумотларга 2-илова 5-устунининг «Йил бошидан жами» сатри кўрсаткичларини қўшиш йўли билан белгиланади.

020-сатрда (аввалги шаклнинг 021-сатри) бюджетга тўланган ЖШДСнинг умумий суммаси (ШЖБПҲга бадалларни чегирган ҳолда) кўрсатилади. Сатр кўрсаткичи Маълумотларга 1-илова 12-устунининг «Йил бошидан жами» сатри ва Маълумотларга 2-илова 8-устунининг «Йил бошидан жами» сатри кўрсаткичларининг суммасига тенг.

021-сатрда (аввалги шаклнинг 023-сатри) Маълумотларга 1-илова 11-устунининг «Йил бошидан жами» сатридан ШЖБПҲга тўланган бадаллар суммаси кўрсатилади.

МАЪЛУМОТЛАРГА 1-ИЛОВА

Маълумотларга 1-илова – Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг расшифровкаси (бундан дивидендлар ва фоизлар мустасно) ҳар бир ҳисобот чораги учун тегишли операциялар амалга оширилган кунлар бўйича тўлдирилади ва тақдим этилади. Ҳисоботнинг аввалги шаклларида у Маълумотларга 3-илова – Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг расшифровкаси ҳисобланарди, бунда у мазмуни билан фарқланарди.

Янги расшифровка аввалгисидан асосан қуйидаги жиҳатлари билан фарқланади:

унда Маълумотларга 2-илова алоҳида ажратилган – Тўланган дивидендлар ва фоизлар ҳамда ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасининг расшифровкаси тарзида жисмоний шахсларнинг даромадлари акс эттирилмайди (аввалги Расшифровкада жисмоний шахсларнинг барча даромадлари, шу жумладан дивидендлар ва фоизлар кўрсатилар эди);

янги шакл бўйича Расшифровка чорак учун тақдим этилади;

Аввалги шаклларда у ойма-ой бўлиб, тегишинча, ҳисобот чораги учун 3 та расшифровка тақдим этиш керак эди;

янги Расшифровкада банкдан жисмоний шахсларнинг даромадларини тўлаш учун олинган маблағлар ҳамда жисмоний шахсларнинг даромадларидан ушланмалар ва ўтказмалар алоҳида ажратилмайди. Ушбу суммалар, шунингдек моддий наф тарзидаги даромадлар ва жисмоний шахсларнинг бошқа даромадлари Расшифровканинг 6-устунида умумий суммада кўрсатилади.

Бундан ташқари, Расшифровкага «Йил бошидан жами» сатри киритилган, у олдинги ҳисобот даври «Йил бошидан жами» сатри ҳамда жорий ҳисобот чораги «Жами» сатри кўрсаткичларининг йиғиндиси сифатида белгиланади. I чоракда «Йил бошидан жами» сатрида I чоракнинг «Жами» сатри қиймати кўрсатилади.

Моддий наф тарзидаги даромадларнинг ҳисобланган (тўланган) суммалари Расшифровкада мазкур тўловлар ҳисобланган (тўланган) ой учун ҳисобланган иш ҳақи суммаси билан биргаликда кўрсатилади.

Хизмат сафари харажатлари бўнак сифатида тўланганда ҳисобланган (тўланган) меъёрдан ортиқча суткалик пуллар бўнак ҳисоботи қабул қилинган ой учун ҳисобланган (тўланган) иш ҳақи суммаси билан бирга кўрсатилади. Меъёрлар доирасидаги суткалик пуллар ва жисмоний шахсларнинг даромади ҳисобланмайдиган бошқа тўловлар СК
171-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ ЖШДС бўйича солиқ ҳисоботи шаклларида, шу жумладан расшифровкаларда кўрсатилмайди.

МИСОЛ. Суткалик пуллар 19 февралда берилган. Бўнак ҳисоботи 4 март ойида тақдим этилган. Расшифровкада меъёрдан ортиқча суткалик пуллар март ойи учун иш ҳақини ҳисоблаш санасида акс эттирилади, уларнинг тўланиши эса март ойи учун иш ҳақи тўлаш санасида кўрсатилади.

Корхона жисмоний шахсларнинг даромадларидан оладиган ушланмаларни (масалан, ходимнинг аризасига кўра иш ҳақи ипотека кредитини қоплашга йўналтирилган ёки ижро варақаси бўйича алимент ушланган ва ҳоказо) пул маблағларини ўтказиш ёки уларни банкдан даромадларни тўлаш учун олиш (кассадан тўловлар) санасида акс эттириши керак. Масалан, ипотека кредити ёки алимент мажбуриятларини сўндириш чоғида даромадни тўлаш санаси бўлиб уни ўтказиш санаси ҳисобланади. Ходимнинг корхона олдидаги қарзини (масалан, берилган қарз, зарарни қоплаш) сўндириш ҳисобига ушланмалар иш ҳақини тўлаш санасида акс эттирилади.

ШЖБПҲга бадалларнинг (4-устун) ва бюджетга ЖШДСнинг (5-устун) ҳисобланган суммалари жисмоний шахсларнинг даромадларини ҳисоблаб ёзиш санасида (2-устун) кўрсатилади.

2-устунда (аввалги шаклнинг 3-устуни) жисмоний шахсларга ҳисобланган, ЖШДС (шу жумладан ШЖБПҲ) ва фуқароларнинг суғурта бадаллари чегирилган ҳолда, даромадларнинг умумий суммаси кўрсатилади:

меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги, шу жумладан рағбатлантирувчи тусдаги тўловлар, компенсация тўловлари ва ишланмаган вақт учун ҳақ (СКнинг 172–175-моддалари);

мулкий даромадлар (СКнинг 176-моддаси), дивидендлар ва фоизларни чегирган ҳолда;

моддий наф тарзидаги даромадлар (СКнинг 177-моддаси);

бошқа даромадлар (СКнинг 178-моддаси).

3-устунда 2-устундан солиқ солинадиган даромадлар, яъни СКнинг 179, 180-моддаларида ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда назарда тутилган ЖШДС бўйича имтиёзлар чегирилган ҳолдаги даромадлар ажратилади. 3-устун кўрсаткичига асосий бўлмаган иш жойида тўланган, олувчининг аризасига кўра ЖШДС ушланмайдиган моддий наф тарзидаги даромадлар киритилмайди.

4-устунда ШЖБПҲга мажбурий бадалларнинг ҳисобланган суммаси кўрсатилади.

5-устунда – ШЖБПҲга мажбурий бадаллар чегирилган ҳолда ҳисобланган ЖШДС.

6-устунда – жисмоний шахсларга пул маблағлари билан тўланган (шу жумладан пластик карточкаларга ҳисобланмалар, жисмоний шахсларнинг даромадларидан ушланмалар ва ўтказмалар, моддий наф тарзидаги даромадлар ёки натура шаклида берилган, шу жумладан ЖШДС солинмайдиган даромадларнинг умумий суммаси.

7-устунда 6-устундан солиқ солинадиган тўланган даромадлар ажратилади.

МИСОЛ. Ходимга бола туғилиши муносабати билан
1 000 000 сўм моддий ёрдам берилди. Моддий ёрдамнинг солиқ солинадиган қисми 44 920 сўмни (1 000 000 – 79 590 х 12) ташкил қилади.

6-устунда моддий ёрдамнинг бутун суммаси – 1 000 000 сўм, 7-устунда солиқ солинадиган қисми – 44 920 сўм кўрсатилади.

8-устунда 6-устундан (аввалги шаклнинг 9-устуни) жисмоний шахсларга натура шаклида тўланган даромадлар суммаси кўрсатилади.

Вазирлар Маҳкамасининг 19.03.2002 йилдаги 88-сон қарорига мувофиқ мулкчилик шаклидан қатъи назар корхоналар ва ташкилотларга иш ҳақини натура шаклида (ўзи ишлаб чиқарган маҳсулот, харид қилинган товарлар билан ва ҳоказо) тўлаш тақиқланган. Қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари бундан мустасно, улар ходимларнинг ёзма аризасига кўра ўзининг қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ва уни қайта ишлаш маҳсулотларини иш ҳақи тарзида бера оладилар.

Ушбу тўловлардан ташқари, 8-устунда совғалар, чипталар, йўлланмалар, бепул овқатланишга талонлар ва бошқаларнинг суммаларини кўрсатиш керак.

9-устунда 6-устундан солиқ солинадиган, натура шаклида тўланган даромадлар ажратилади.

МИСОЛ. Ходимга қиймати 500 000 сўмлик совға берилган (6-устунда кўрсатилади). ЭКИҲнинг 6 баравари
(477 540 сўм) доирасидаги совғанинг қийматига ЖШДС солинмайди. Солиқ солинадиган сумма – 22 460 сўм 9–устунда кўрсатилади.

10-устунда 6-устундан олинган бўнак суммаси кўрсатилади.

Устун уни тўлаш санасида тўлдирилади.

МИСОЛ. 15 мартда банкдан ойнинг биринчи ярми учун ходимларга бўнак тўлашга 500 000 сўм олинган. Тегишинча, 10-устунда 15 мартга 500 000 сўм кўрсатилади.

11-устунда тўлов топшириқномаси ёзилган санада ШЖБПҲга мажбурий бадалларнинг ўтказилган суммалари кўрсатилади.

12-устунда ШЖБПҲга бадаллар чегирилган ҳолда (шунингдек тўлов топшириқномаси ёзилган санага) ЖШДСнинг ўтказилган суммалари кўрсатилади.

«Жами» сатрида Расшифровканинг тегишли устунлари бўйича маълумотларни жамлаш натижаси кўрсатилади.

«Чорак охиридаги қолдиқ» сатри 2, 3, 4 ва 5-устунларининг кўрсаткичлари Расшифровкага изоҳда келтирилган формулалар бўйича белгиланади:

2-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 2-устуни + «Жами» сатрининг 2-устуни – «Жами» сатрининг 6-устуни;

3-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 3-устуни + «Жами» сатрининг 3-устуни – «Жами» сатрининг 7-устуни;

4-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 4-устуни + «Жами» сатрининг 4-устуни – «Жами» сатрининг 11-устуни;

5-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 5-устуни + «Жами» сатрининг 5-устуни – «Жами» сатрининг 12-устуни.

«Йил бошидан жами» сатрида аввалги чорак «Йил бошидан жами» ва жорий чорак «Жами» сатрларининг йиғиндиси кўрсатилади. Биринчи чоракда «Йил бошидан жами» сатрида биринчи чорак «Жами» сатрининг қийматлари кўрсатилади.

МАЪЛУМОТЛАРГА 2-ИЛОВА

Маълумотларга 2-илова – Тўланган дивидендлар ва фоизлар ҳамда ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасининг расшифровкаси ҳисоботнинг янги шакли бўлиб, 2439-сон қарор билан жорий этилган. Аввалги шаклларда дивидендлар ва фоизлар тарзидаги даромадлар алоҳида ажратилмаган, балки Тўланган даромад ҳамда ушлаб қолинган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ва ШЖБПҲга бадаллар суммаларининг расшифровкасида 2 ва 6-устунларда умумий суммада кўрсатилган.

«Чорак бошидаги қолдиқ» сатрида олдинги чорак учун «Чорак охиридаги қолдиқ» сатридан Расшифровканинг тегишли устунларидан кўчириладиган суммалар кўрсатилади. 2013 йил I чорак учун маълумотлар тўлдирилаётганда сатрда қуйидагилар кўрсатилади: 3-устунда – 2012 йилда ҳисобланган, бироқ тўланмаган дивидендлар ва фоизлардан ЖШДС суммаси, 4-устунда – ЖШДС чегирилган ҳолда дивидендлар ва фоизларнинг ҳисобланган суммаси.

2-устунда ҳисобот даври учун (ҳисоблаш санасида) дивидендлар ва фоизлар ҳисобланган суммаси кўрсатилади.

Дивидендлар деганда, СКнинг 22-моддасига кўра, қуйидагилар тушунилади:

акциялар бўйича тўланиши лозим бўлган даромад;

юридик шахс томонидан унинг муассислари ўртасида (иштирокчилари, аъзолари ўртасида уларнинг улушлари, пайлари, ҳиссалари бўйича) тақсимланадиган соф фойданинг ва (ёки) ўтган йиллардаги тақсимланмаган фойданинг бир қисми;

юридик шахс тугатилганда мол-мулкни тақсимлашдан олинган, шунингдек муассис (иштирокчи, аъзо) томонидан юридик шахс иштирок этиш улушини (пайини, ҳиссасини) олгандаги даромадлар, бундан муассис (иштирокчи, аъзо) устав фондига (устав капиталига) ҳисса сифатида киритган мол-мулкнинг қиймати чегирилади;

тақсимланмаган фойда устав фондини (устав капиталини) кўпайтириш учун йўналтирилган тақдирда юридик шахс акциядорининг, муассисининг (иштирокчисининг, аъзосининг) қўшимча акциялар қиймати, акциялар номинал қийматининг ошиши, улуш (пай, ҳисса) қийматининг ошиши тарзида олинган даромадлари.

Фоизлар – ҳар қандай турдаги қарз талабларидан олинган даромад, шу жумладан облигациялар ва бошқа қимматли қоғозлар, шунингдек депозит қўйилмалар ва бошқа қарз мажбуриятларидан олинган даромад (СКнинг 22-моддаси).

3-устунда дивидендлар ва фоизлардан ҳисобланган, жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи кўрсатилади. (10%лик ставка бўйича). Агар дивидендлар ва фоизлар бўйича имтиёзлар назарда тутилган бўлса, 3-устунда ҳам, 8-устундагидек, «0» кўрсатилади.

4-устунда ЖШДС чегирилган ҳолда дивидендлар ва фоизларнинг ҳисобланган суммаси кўрсатилади. Дивидендлар ва фоизлар бўйича имтиёзлар қўлланилган ҳолда 2-устундаги сумма такрорланади.

5-устунда тўланган дивидендлар ва фоизларнинг умумий суммаси кўрсатилади. Сатрнинг қиймати 6 ва 7-устунларнинг йиғиндиси сифатида белгиланади.

6-устунда пул шаклида тўланган (нақд пул билан берилган, ҳисобварақ ёки муассиснинг пластик карточкасига ўтказилган) дивидендлар ва фоизлар кўрсатилади.

7-устунда натура шаклида тўланган (асосий воситалар, материаллар, товарлар, ўз маҳсулоти ва бошқалар билан) дивидендлар ва фоизлар кўрсатилади.

8-устунда бюджетга ўтказилган, дивидендлар ва фоизлардан ЖШДС суммаси кўрсатилади. Агар дивидендлар ва фоизлар бўйича имтиёзлар назарда тутилган бўлса, 8-устунда «0» кўрсатилади.

«Жами» сатрида Расшифровканинг тегишли устунлари бўйича маълумотларни жамлаш натижаси кўрсатилади, «Чорак охиридаги қолдиқ» сатри 3 ва 4-устунларининг кўрсаткичлари эса қуйидаги формулалар бўйича белгиланади:

3-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 3-устуни + «Жами» сатрининг 3-устуни – «Жами» сатрининг 8-устуни;

4-устун = «Чорак бошидаги қолдиқ» сатрининг 4-устуни + «Жами» сатрининг 4-устуни – «Жами» сатрининг 5-устуни.

«Йил бошидан жами» сатрида аввалги чорак «Йил бошидан жами» ва жорий чорак «Жами» сатрларининг йиғиндиси кўрсатилади. Биринчи чоракда «Йил бошидан жами» сатрида биринчи чорак «Жами» сатрининг қийматлари кўрсатилади.

ЯГОНА ИЖТИМОИЙ ТЎЛОВ ВА СУҒУРТА БАДАЛЛАРИ

ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича солиқ ҳисоботининг 2439-сон қарорга 10-иловада назарда тутилган янги шакли қуйидагиларни ўз ичига олади:

Ягона ижтимоий тўлов ва бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига фуқароларнинг суғурта бадаллари тўловчиси тўғрисида маълумотлар;

Ягона ижтимоий тўлов ва бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига фуқароларнинг суғурта бадаллари ҳисоб-китоби (бундан кейин – Ҳисоб-китоб);

Ҳисоб-китобга 1-илова – ЯИТ ҳисобланмайдиган тўловларнинг турлари (бундан кейин – Ҳисоб-китобга 1-илова);

Ҳисоб-китобга 2-илова – бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига фуқароларнинг суғурта бадаллари ҳисобланмайдиган тўловларнинг турлари (бундан кейин – Ҳисоб-китобга 2-илова);

Ҳисоб-китобга 3-илова – ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китоби (бундан кейин – Ҳисоб-китобга 3-илова);

Ходимларнинг сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди тўғрисида маълумотнома-ҳисоб-китоблар (чакана савдо, умумий овқатланиш корхоналари ва қурилиш ташкилотлари томонидан тўлдирилади).

Аввало ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича янги шаклларнинг таркиби ўзгартирилди. Биринчидан, ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китоби битта шаклга бирлаштирилди. Уни барча юридик шахслар – йирик ҳамда кичик корхоналар тўлдирадилар. Шунингдек энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлайдиган барча корхоналар учун (ходимлар сонидан қатъи назар) ЯИТ энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобининг битта шакли тасдиқланди. Иккинчидан, ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича солиқ ҳисоботининг таркибига Ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фонди тўғрисида маълумотнома-ҳисоб-китоблар ўтказилди. Улар Ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фондининг энг кам меъёрлари жорий этилишини ҳисобга олган ҳолда солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш тартиби тўғрисида низомдан (ДСҚ ва МВнинг АВ томонидан 23.02.2011 йилда 2200-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган) чиқарилди. Бунда асосий фаолият тури чакана савдо, умумий овқатланиш ёки қурилиш бўлган ташкилотлар тўлдирадиган ҳар бир Маълумотнома-ҳисоб-китобнинг шакли, шунингдек уларни тўлдириш тартиби сақланди*. Илгари ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича ҳисобот МВ ва ДСҚнинг АВ томонидан 21.01.2008 йилда 1760-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарорга 11-иловада келтирилган шакл бўйича тақдим этилар эди. Шакл йирик корхоналар ва кичик бизнес учун Ягона ижтимоий тўлов ҳисоб-китоби ва ЯИТ энг кам миқдорининг маълумотнома-ҳисоб-китобларининг алоҳида шаклларидан иборат бўлган. Алоҳида шаклда Суғурта бадаллари ҳисоб-китоби ҳам тақдим этилган, у билан бирга Фуқаролар суғурта бадаллари суммаларининг расшифровкаси (5-илова) топширилган. 2013 йил I чоракдан бошлаб солиқ тўловчилар уни ДСИга тақдим этмайдилар.

ЯИТ бўйича ҳисобот топширишнинг даврийлиги ҳам ўзгарди. 25.12.2012 йилдаги ЎРҚ-343-сон Қонунга кўра 2013 йил 1 январдан бошлаб барча корхоналар (йирик ва кичик, шу жумладан микрофирмалар) учун ҳисобот даври чорак деб қабул қилинди. Шу муносабат билан ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича ҳисобот ДСИга ҳар чоракда, ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 25-кунидан кечиктирмай тақдим этилади (1.01.2013 йилгача микрофирмалар ва кичик корхоналар жумласига кирмайдиган солиқ тўловчилар ЯИТ бўйича ҳисоботни ҳар ойда, ҳисобот ойидан кейинги ойнинг 10-кунидан кечиктирмай тақдим этганлар). ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича ҳисоботнинг таркиби ва тақдим этиш даврийлигидан ташқари, айрим шаклларнинг мазмуни ҳам ўзгарди.

ЯИТ ВА СУҒУРТА БАДАЛЛАРИ ҲИСОБ-КИТОБИ

2439-сон қарор билан Ягона ижтимоий тўлов ва суғурта бадаллари ҳисоб-китобининг битта шакли тасдиқланиб, барча корхоналар унга мувофиқ ҳар чоракда ҳисобот берадилар.

Ҳисоб-китобнинг янги шакли қуйидаги тартибда тўлдирилади.

3, 4 ва 5-устунларда ягона ижтимоий тўловни ҳисоблаб чиқариш учун кўрсаткичлар кўрсатилади.

5-устунни ихтисослашган цехлар ва участкаларда ишлайдиган ногиронлар меҳнатидан фойдаланувчи корхоналар тўлдирадилар. Улар учун ногиронлар меҳнатига ҳақ тўлаш фонди 4,7%и миқдорида ЯИТнинг имтиёзли ставкаси назарда тутилган (ВМнинг 17.07.1992 йилдаги 328-сон қарори 7-банди).

6-устунда суғурта бадаллари суммалари ҳисоб-китоби учун кўрсаткичлар кўрсатилади.

010-сатрда СКнинг 306-моддасига кўра ЯИТ ва суғурта бадаллари солиш объекти ҳисобланадиган меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги ҳисобланган даромадлар суммаси акс эттирилади. Меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадларга СКнинг 172, 173, 174 ва 175-моддаларида кўрсатилган тўловлар киради.

011-сатрда Ўзбекистон ҳудудида ишлаш учун чет эллик ходимларни тақдим этиш хизматларини кўрсатишга доир шартномалар бўйича Ўзбекистон Республикаси норезиденти – юридик шахсга тўланадиган чет эллик даромадлари кўрсатилади. СКнинг 306-моддасига кўра кўрсатилган даромадлар фақат ЯИТ солиш объектидир. Мазкур сатрда чет эллик ходимларга, тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлганда, бироқ чет эллик ходимларни тақдим этиш хизматларини кўрсатишга доир шартнома бўйича харажатлар умумий суммасининг 90%идан кам бўлмаган миқдорда тўланадиган даромадлар суммаси келтирилади. Яъни фақат 3 ва 4-устунлар тўлдирилади. 5 ва 6-устунлар тўлдирилмайди. Аввалги шакл­ларда ушбу кўрсаткичлар учун алоҳида сатр назарда тутилмаган.

20-сатр бўйича тегишли устунларда қуйидагилар кўрсатилади:

ЯИТ ҳисобланмайдиган тўловлар суммаси (Ҳисоб-китобга 1-илованинг 010-сатридан);

суғурта бадаллари ҳисобланмайдиган тўловлар суммаси (Ҳисоб-китобга 2-илованинг 010-сатридан).

Илгари ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисобланмайдиган тўловлар Ҳисоб-китобга 3 ва 4-иловаларда кўрсатилган, якуний суммалар эса тегишинча ЯИТ ҳисоб-китоби ва Суғурта бадаллари ҳисоб-китобига кўчирилган.

030-сатрда қуйидаги ҳисоб-китоб йўли билан аниқланадиган ЯИТ ва суғурта бадаллари бўйича солиқ солинадиган база кўрсатилади:

010-сатр + 011-сатр – 020-сатр. 0301, 0302 ва 0303-сатрларда тегишинча ҳисобот чораги биринчи, иккинчи ва учинчи ойларининг охиридаги солиқ солинадиган база (ўсиб борувчи якун билан) алоҳида кўрсатилиши керак.

040-сатрда ЯИТ ва суғурта бадаллари ставкаси кўрсатилади.

2013 йил учун ЯИТ ставкаси 25%, суғурта бадаллари эса 6% миқдорида белгиланган (Президентнинг 25.12.2012 йилда ПҚ-1887-сон қарори). Агар корхона ЯИТнинг пасайтирилган ставкасини қўллаш ҳуқуқига эга бўлса, мазкур сатрда 5-устунни ҳам тўлдириш керак бўлади. Қуйидагилар ушбу миқдордаги ЯИТнинг имтиёзли ставкаларини қўллайдилар:

ногиронлар меҳнатига ҳақ тўлаш фондининг 4,7%и – ихтисослашган цехлар ва участкаларда ишлайдиган ногиронлар меҳнатидан фойдаланувчи юридик шахслар (ВМнинг 17.07.1992 йилдаги 328-сон қарори);

7% – «SOS – Ўзбекистон болалар маҳаллалари» уюшмаси (ВМнинг 26.06.2001 йилдаги 271-сон қарори). Уюшма учун имтиёз бўшайдиган маблағларни етим болалар учун хайрия фаолиятини кенгайтиришга, «SOS – Болалар маҳаллалари» ва у билан боғлиқ лойиҳаларнинг моддий базасини мустаҳкамлаш ва ривожлантиришга мақсадли йўналтириш шарти билан берилади.

050-сатрда ҳисобот даврида ҳисобланган ЯИТ ва суғурта бадаллари суммаси акс эттирилади. Сатр маълумотлари 030-сатр «Солиқ солинадиган база» кўрсаткичини унга тегишли 040-сатрнинг «ЯИТ ва суғурта бадаллари ставкалари» кўрсаткичига кўпайтириш йўли билан белгиланади. Бунда 0501, 0502 ва 0503-сатрларда ҳисобот чорагининг тегишинча биринчи, иккинчи ва учинчи ойлари охирига ҳисобланган ЯИТ ва суғурта бадаллари суммасини кўрсатиш керак.

Агар корхона ЯИТнинг имтиёзли ставкасини қўлласа, ЯИТни белгиланган ва имтиёзли ставкалар бўйича алоҳида-алоҳида ҳисоблаш керак.

МИСОЛ. Корхонада 25 киши ишлайди, уларнинг 12 нафари – ногиронлар. Январь ойида 7 500 минг сўм миқдорида меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадлар ҳисобланган, шундан 3 600 минг сўми ногиронлар МҲТФга тўғри келади.

Январь ойи учун ягона ижтимоий тўлов:

ногиронлар МҲТФдан – 169,2 минг сўм (3 600 х 4,7%);

қолган ходимлардан – 975 минг сўм (3 900 х 25%).

ЯИТнинг умумий суммаси – 1 144,2 минг сўмга тенг (169,2 + 975).

Ҳисоб-китобда қуйидагилар кўрсатилади:

0301-сатр бўйича 3-устунда – 7 500 000 сўм, 4 ва 5-устунларда тегишинча 3 900 000 ва 3 600 000 сўм;

040-сатр бўйича 4-устунда – 25%, 5-устунда эса – 4,7%;

0501-сатр бўйича 3-устунда – 1 144 200 сўм, 4-устунда – 975 000 сўм, 5-устунда – 169 200 сўм.

060, 0601, 0602 ва 0603-сатрлари Ягона ижтимоий тўловнинг базавий миқдори киритилиши муносабати билан ягона ижтимоий тўловни ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш тартиби тўғрисидаги низомга (МВ ва ДСҚнинг АВ томонидан 13.04.2010 йилда 2095-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарори билан тасдиқланган) мувофиқ энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлаш тартиби татбиқ этиладиган корхоналаргина тўлдиради. Кўрсатилган сатрларда Ҳисоб-китобга 3-илова 090, 0901–0903-сатрлар асосида маълумотлар келтирилади. ЯИТ бўйича қўшимча ҳисобланган суммалар мавжуд бўлса, 060-сатрда ҳисобот даври (чорак) учун, шу жумладан 0601, 0602 ва 0603-сатрларда ҳисобот чорагининг ҳар бир ойи учун (ўсиб борувчи якун билан) қўшимча ҳисоблашнинг умумий суммаси акс эттирилади. Агар қўшимча ҳисобланган суммалар бўлмаса, 060, 0601–0603-сатрларнинг тегишли устунларига «0» қўйилади.

070-сатрда ҳисобот чораги учун тўланадиган (ўсиб борувчи якун билан) ЯИТ ва суғурта бадаллари суммаси кўрсатилади. 070-сатрдан ҳисобот чорагининг биринчи, иккинчи ва учинчи ойлари учун тўланадиган ЯИТ ва суғурта бадаллари суммаси алоҳида-алоҳида кўрсатилади (0701, 0702 ва 0703-сатрлар).

Бунда ЯИТни энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ҳисобловчи солиқ тўловчилар 070, 0701–0703-сатрлар кўрсаткичларини 060, 0601–0603-сатрларда акс эттирилган қўшимча ҳисобланган суммаларни инобатга олган ҳолда аниқлайдилар (050 ва 060-сатрлар қийматлари суммаси).

Энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлаш тартиби татбиқ этилмайдиган қолган корхоналар 070, 0701, 0702 ва 0703-сатрларга тегишинча 050, 0501, 0502 ва 0503-сатрлардан кўрсаткичларни кўчирадилар.

ЯИТ ҲИСОБЛАНМАЙДИГАН ТЎЛОВ ТУРЛАРИ

(ҲИСОБ-КИТОБГА 1-ИЛОВА)

Ҳисоб-китобга 1-иловада Солиқ кодекси ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга кўра ЯИТ солинмайдиган тўловлар кўрсатилади. У ЯИТ бўйича имтиёзлар мавжуд бўлганда тўлдирилади. Бундай имтиёзлар йўқ бўлса, у тўлдирилмайди ва Ҳисоб-китоб билан бирга тақдим этилмайди. Илгари ЯИТ солинмайдиган тўловлар мавжуд бўлганда ЯИТ ҳисоб-китоби билан бирга аввалги шаклларнинг 3-иловаси тақдим этилар эди.

Ҳисоб-китобга 1-илова тўлдирилаётганда:

010-сатрда ЯИТ бўйича имтиёзларнинг умумий суммаси (020 ва 030-сатрлар йиғиндиси) кўрсатилади;

020-сатрда Солиқ кодексига мувофиқ ЯИТ солинмайдиган тўловларнинг умумий суммаси акс эттирилади. Унинг кўрсаткичи 0201–0204-сатрлар суммаси сифатида белгиланади.

СКнинг 308-моддасига кўра ЯИТ ҳисобланмайдиган тўловларга қуйидагилар киради:

меҳнатда майиб бўлганлик ёки соғлиққа бошқача шикаст етганлик билан боғлиқ ҳолда зарарнинг ўрнини қоплаш учун СК 171-моддаси иккинчи қисмининг 9-бандида кўрсатилган миқдорлардан ортиқча олинган суммалар (0201-сатрда кўрсатилади);

ёш мутахассисларга олий ўқув юртини тамомлаганларидан сўнг таътил вақти учун юридик шахслар ҳисобидан тўланадиган нафақалар (0202-сатрда кўрсатилади);

ЎзР Мудофаа, Ички ишлар, Фавқулодда вазиятлар вазирликлари, МХХнинг ҳарбий хизматчиларига, ички ишлар органларининг ҳамда Давлат божхона қўмитасининг оддий, сержант ва офицер таркибларида хизматни ўташи (хизмат вазифаларини бажариши) муносабати билан тўланадиган пул таъминоти, пул мукофотлари ва бошқа тўловлар (0203-сатрда келтирилади);

қуйидаги грант маблағлари ҳисобига олинадиган меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадлар: давлатлар, давлатларнинг ҳукуматлари, халқаро ва чет эл ҳукуматига қарашли ташкилотлар томонидан берилган грант маблағлари; Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати томонидан белгиланадиган рўйхатга киритилган халқаро ва чет эл ноҳукумат ташкилотлари томонидан берилган грант маблағлари; ЎзРнинг хал-қаро шартномалари доирасида берилган грант маблағлари (0204-сатрда кўрсатилади);

030-сатрда бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар асосида ЯИТ ҳисобланмайдиган тўловлар суммаси кўрсатилади. Унинг кўрсаткичи 0301–03...-сатрлар йиғиндиси сифатида белгиланади. Уларда имтиёз қўлланишига асос бўлган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатнинг номи, санаси, рақами, шунингдек банди ва имтиёзнинг мазмуни кўрсатилади.

Мисол учун, касаначиларга товарлар (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқаришга буюртмалар берадиган корхона 2014 йил 1 январгача касаначилар меҳнатига ҳақ тўлаш фондидан ягона ижтимоий тўловни тўлашдан озод қилинган (Президентнинг 5.01.2006 йилдаги ПФ-3706-сон Фармони 3-банди). Ҳисоб-китобга 1-илованинг 0301-сатрида ЯИТ солинмайдиган касаначилар меҳнатига ҳақ тўлаш тарзида ҳисобланган даромадлар суммасини, бўш сатрда эса – имтиёз мазмунини, реквизитларни ва Президент Фармонининг бандини кўрсатиш лозим.

СУҒУРТА БАДАЛЛАРИ ҲИСОБЛАНМАЙДИГАН

ТЎЛОВЛАРНИНГ ТУРЛАРИ

(ҲИСОБ-КИТОБГА 2-ИЛОВА)

Ҳисоб-китобга 2-иловада Солиқ кодекси ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга кўра суғурта бадаллари солинмайдиган тўловлар кўрсатилади. 1-илова каби, Ҳисоб-китобга 2-илова ҳам корхонада тегишли кўрсаткичлар мавжуд бўлгандагина тўлдирилади. Акс ҳолда у тўлдирилмайди ва Ҳисоб-китоб билан бирга тақдим этилмайди. Илгари суғурта бадаллари солинмайдиган тўловлар мавжуд бўлганда Суғурта бадаллари ҳисоб-китоби билан бирга аввалги шаклларнинг 4-иловаси тақдим этилар эди.

Ҳисоб-китобга 2-илова тўлдирилаётганда:

010-сатрда 020 ва 030-сатрлар йиғиндиси сифатида белгиланадиган, суғурта бадаллари бўйича имтиёзларнинг умумий суммаси кўрсатилади;

020-сатрда СКга мувофиқ суғурта бадаллари солинмайдиган тўловларнинг умумий суммаси акс эттирилади. Унинг кўрсаткичи 0201–0204-сатрлар йиғиндиси сифатида белгиланади;

0201-сатрда Ўзбекистонда доимий яшамайдиган чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга тўловлар суммаси кўрсатилади. СКнинг 305-моддасига асосан уларнинг даромадларига суғурта бадаллари солинмайди. ЎзР Ички ишлар вазирлиги томонидан Ўзбекистонда доимий яшашга рухсатномаси ва яшаш гувоҳномаси бўлган чет эл фуқаролари доимий яшовчи фуқаролар деб ҳисобланади;

0202–0204-сатрлар, агар ҳисобот даврида СКнинг 308-моддасига асосан суғурта бадаллари солинмайдиган тўловлар амалга оширилган бўлса, тўлдирилади;

030-сатрда бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар асосида суғурта бадаллари ҳисобланмайдиган тўловлар суммаси кўрсатилади. Сатр қиймати 0301–03...-сатрлар йиғиндиси сифатида белгиланади, ушбу сатрларда имтиёз қўлланишига асос бўлган қонун ҳужжатининг номи, санаси ва рақами, шунингдек банди ва имтиёзнинг мазмуни кўрсатилади.

ЯИТ ЭНГ КАМ МИҚДОРИНИНГ МАЪЛУМОТНОМА-ҲИСОБ-КИТОБИ

(ҲИСОБ-КИТОБГА 3-ИЛОВА)

Ҳисоб-китобга 3-иловани 2095-сон Низомга мувофиқ энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлаш тартиби татбиқ этиладиган корхоналаргина тўлдирадилар. Шуни эслатиб ўтамизки, энг кам миқдорни ҳисобга олган ҳолда ЯИТ тўлаш тартиби қуйидагиларга татбиқ этилмайди:

қонун ҳужжатларида ягона ижтимоий тўловнинг пасайтирилган ставкаси назарда тутилган юридик шахслар;

нотижорат ташкилотлари, шу жумладан бюджет ташкилотлари;

ходимлар сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш фондининг энг кам меъёрлари белгиланган чакана савдо, умумий овқатланиш ва қурилиш соҳаси корхоналари.

2439-сон қарор билан йирик корхоналар ҳамда кичик бизнес субъектлари учун ЯИТ энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китобининг ягона шакли тасдиқланган. Илгари у йирик ва кичик корхоналар, шу жумладан микрофирмалар учун назарда тутилган алоҳида-алоҳида шаклларда тақдим этилар эди.

Маълумотнома-ҳисоб-китоб шакл кўрсатмаларига қатъий амал қилган ҳолда тўлдирилади**. Илгари бўлганидек, барча кўрсаткичлар ҳисобот чорагининг ҳар бир ойи учун ўсиб бормайдиган якун билан алоҳида кўрсатилади, бундан 090, 0901, 0902, 0903-сатрлар бўйича маълумотлар бундан мустасно (улар ўсиб борувчи якун билан белгиланади), уларда ЯИТ бўйича қўшимча ҳисоблаш суммалари акс эттирилади. Кейинчалик 090, 0901–0903-сатрлар кўрсаткичлари ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китобининг 060, 0601–0603-сатрларига кўчирилади.

ЖШДС, ЯИТ ВА СУҒУРТА БАДАЛЛАРИ

БЎЙИЧА СОЛИҚ ҲИСОБОТИ ШАКЛЛАРИНИ

ТЎЛДИРИШГА ДОИР МИСОЛЛАР

Корхона (микрофирма)нинг асосий фаолият тури консалтинг хизматлари кўрсатиш саналади. Унда 5 кунлик иш ҳафтаси белгиланган, ходимлар сони 10 та, шу жумладан 1 нафари ўриндош сифатида ишлайди. Ўриндошнинг даромадларидан унинг аризасига кўра энг юқори ставкада (22%) ЖШДС ушланади. Ходимлар иш ҳақининг 50%и пластик карточкаларга ўтказилади.

Январь ойида жисмоний шахс билан (корхона ходими эмас) автотранспорт воситасини ижарага олиш шартномаси тузилди. Шартномага кўра ижара ҳақи суммаси – 300 000 сўм. У февраль ойидан бошлаб тўланади.

Февраль ойида муассис – жисмоний шахсга 9 000 000 сўм дивиденд ҳисобланди. Улар март ойида тўланди: пул билан – 4 800 000 сўм, натура шаклида (автомобиль) – 4 200 000 сўм.

I чорак якунларига кўра жисмоний шахсларга доир ҳисоблаб ёзишлар, ушланмалар ва тўловлар бўйича қуйидаги маълумотлар мавжуд:

*Ходимлар сони ва МҲТФ тўғрисидаги маълумотнома-ҳисоб-китобларни тўлдиришга доир тушунтиришлар «СБХ»нинг 17.03.2011 йилдаги 11 (867)-сонида чоп этилган.

**ЯИТ энг кам миқдорининг маълумотнома-ҳисоб-китобини тўлдиришга доир батафсил тушунтиришлар «СБХ»нинг 21.04.2011 йилдаги 16 (872)-сонида берилган.

1-ЖАДВАЛ

2-ЖАДВАЛ

(сўм)

*СКнинг 171-моддаси иккинчи қисмига мувофиқ жисмоний шахсларнинг даромади ҳисобланмайдиган тўловлар Маълумотлар ва Расшифровкаларда акс эттирилмайди.

3-ЖАДВАЛ

4-ЖАДВАЛ

*Агар ҳисоб-китоб ойида ҳисоблаб ёзилган ЯИТ суммаси (6-банд) ЯИТнинг энг кам миқдоридан (5-банд) кўп ёки унга тенг бўлса, қўшимча ҳисоблаш амалга оширилмайди.

Келтирилган маълумотларга кўра қуйидагиларни тўлдирамиз:

Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги маълумотлар;

Тўланган даромадлар ва ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ҳамда ШЖБПҲга бадаллар суммасининг расшифровкаси (бундан дивидендлар ва фоизлар мустасно) (Маълумотларга 1-илова);

Тўланган дивидендлар ва фоизлар ҳамда ўтказилган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасининг расшифровкаси (Маълумотларга 2-илова);

Ягона ижтимоий тўлов ва бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига фуқароларнинг суғурта бадаллари ҳисоб-китоби;

ЯИТнинг энг кам миқдори маълумотнома-ҳисоб-китоби (ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китобига 3-илова).

ҲИСОБЛАНГАН ВА АМАЛДА ТЎЛАНГАН ДАРОМАДЛАР СУММАЛАРИ

ҲАМДА ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРДАН ОЛИНАДИГАН ДАРОМАД СОЛИҒИНИНГ УШЛАБ ҚОЛИНГАН СУММАЛАРИ ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

(йил бошидан ўсиб борувчи якун билан тўлдирилади)

(сўмда)

Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда

жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги маълумотларга

1-ИЛОВА

2013 ЙИЛ I ЧОРАГИ УЧУН ТЎЛАНГАН ДАРОМАДЛАР ВА ЎТКАЗИЛГАН

ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРДАН ОЛИНАДИГАН ДАРОМАД СОЛИҒИ ҲАМДА

ШЖБПҲга БАДАЛЛАР СУММАСИНИНГ РАСШИФРОВКАСИ

(БУНДАН ДИВИДЕНДЛАР ВА ФОИЗЛАР МУСТАСНО)

*Ушбу сатрда жисмоний шахсларга тўланган барча суммалар, шу жумладан жисмоний шахсларнинг даромадларини тўлаш учун банкдан олинган суммалар, жисмоний шахсларнинг пластик карточкаларига ва банк ҳисобварақаларига ўтказилган суммалар, жисмоний шахсларнинг даромадидан ушлаб қолишлар ва ўтказмалар, моддий наф тарзидаги даромадлар ва натура шаклида тўланган даромад суммаси кўрсатилади.

**Ушбу сатр ўтган чоракнинг «Йил бошидан жами» сатри билан жорий чоракнинг «Жами» сатри йиғиндиси сифатида аниқланади. Биринчи чоракда «Йил бошидан жами» сатрида биринчи чоракнинг «Жами» сатри қиймати кўрсатилади.

Ҳисобланган ва амалда тўланган даромадлар суммалари ҳамда жисмоний шахслардан олинадиган

даромад солиғининг ушлаб қолинган суммалари тўғрисидаги маълумотларга

2-ИЛОВА

2013 ЙИЛ I ЧОРАК УЧУН ТЎЛАНГАН ДИВИДЕНДЛАР ВА ФОИЗЛАР

ҲАМДА ЎТКАЗИЛГАН ЖИСМОНИЙ ШАХСЛАРДАН ОЛИНАДИГАН

ДАРОМАД СОЛИҒИ СУММАСИНИНГ

РАСШИФРОВКАСИ

*Ушбу сатр ўтган чоракнинг «Йил бошидан жами» сатри билан жорий чоракнинг «Жами» сатри йиғиндиси сифатида аниқланади. Биринчи чоракда «Йил бошидан жами» сатрида биринчи чоракнинг «Жами» сатри қиймати кўрсатилади.

ЯГОНА ИЖТИМОИЙ ТЎЛОВ ВА БЮДЖЕТДАН ТАШҚАРИ ПЕНСИЯ ЖАМҒАРМАСИГА ФУҚАРОЛАРНИНГ СУҒУРТА БАДАЛЛАРИ

ҲИСОБ-КИТОБИ

Изоҳ.

*Ихтисослаштирилган цехлар, участкалар ва корхоналарда ишловчи ногиронлар меҳнатидан фойдаланувчи юридик шахслар имтиёзли ставкани қўллаганда тўлдирилади.

**«011» сатрда тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлганда чет эллик ходимларга тўланадиган даромадлар суммаси кўрсатилади, бироқ у Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ишлаш учун чет эллик ходимларни тақдим этиш хизматларини кўрсатишга доир шартнома бўйича харажатлар умумий суммасининг 90 фоизидан кам бўлмаслиги керак.

Мисолдаги маълумотларга кўра, ҳисобот чорагида ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисобланмаган тўловлар амалга оширилмаган. Шунинг учун ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китобига 1 ва 2-иловалар тўлдирилмайди. Бундай тўловлар мавжуд бўлган тақдирда солиқ тўловчилар ЯИТ ва суғурта бадаллари ҳисоб-китоби билан бирга 1 ва 2-иловаларни тўлдиришлари ва топширишлари керак бўлади.

Ягона ижтимоий тўлов ва бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига

фуқароларнинг суғурта бадаллари ҳисоб-китобига

3-ИЛОВА

ЯИТнинг ЭНГ КАМ МИҚДОРИ

МАЪЛУМОТНОМА-ҲИСОБ-КИТОБИ

*Агар 3-устуннинг «0601», «0602» ва «0603» сатрлари қиймати тегишинча 3-устуннинг «0501», «0502» ва «0503» сатрлари қийматидан кўп ёки унга тенг бўлса, 3-устуннинг «0701», «0702» ва «0703» сатрларида «0» қиймати кўрсатилади.