Баъзан кўп қаватли уй деразалари остидаги ўриндиқ қўшнилар ўртасидаги келишмовчиликка сабаб бўлади. Унинг атрофида баъзан ҳақиқий низолар алангаланади. Кимларнингдир бу ўриндиқ оёғига ором берса, бошқаларнинг тунги оромини бузади, ҳамма чиқинди-ю, бемазагарчиликлар шу жойда тўпланади. Кўпинча аҳоли ўриндиқларда нотаниш одамлар тўпланиши, шовқин-сурон, спиртли ичимликлар ичиш, чекиш, хонадонлар деразаларидан тамаки тутуни ҳидидан шикоят қилади. БК ходимлари ҳам норози бўлишади: фақат супуриб ташлашади – эртаси куни яна ўриндиқлар атрофида баклажкалар, қоғозлар, уруғлар пайдо бўлади. Бундай қўшнилар танбеҳларга эътибор бермайдилар, баъзан ўзларини тажовузкор тутадилар. Баъзан ўриндиқларни бузиш учун бир ёки бир неча киши чиқади. Қўшниларнинг фикрлари бир-бирига тўғри келмаса ва бу масала бўйича қўшничилик низолари бошланиши мумкин бўлса, нима қилиш керак?
Ўриндиқларни ўрнатиш учун ким жавобгар
Қонунчиликда кўп қаватли уйларнинг кириш йўлакларига ўриндиқларни кимлар ўрнатиши кераклиги бўйича аниқ норма йўқ. Кўп квартирали уйларни талаб даражасида сақлаб туришни таъминлаш учун зарур бўлган ишлар ва хизматларнинг энг кам ҳажмлари рўйхатида (Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 12.03.2024 йилдаги 01/2-4-сон буйруғига илова, АВ рўйхат рақами 3501, 15.03.2024 й.) ўриндиқлар ўрнатилиши қайд этилмаган.
Ўриндиқлар ҳудудни ободонлаштириш унсури ҳисобланади. «Кўп квартирали уйларни бошқариш тўғрисида»ги Қонунга (07.11.2019 йилдаги ЎРҚ-581-сон) мувофиқ бошқарув органи, шу жумладан ККУга туташ ер участкасини ободонлаштириш учун ҳам жавоб беради. Жойларнинг мулкдорлари умумий мол-мулкни сақлаш, ундан фойдаланиш ва уни таъмирлаш, шунингдек ККУга туташ ер участкасини ободонлаштириш билан боғлиқ умумий харажатларни биргаликда қоплайдилар. Агар аҳоли ўриндиқлар ўрнатилишини талаб қилса ва ушбу харажатлар моддасини кўпчилик овоз билан тасдиқласа, хизмат иш режаси, даромадлар ва харажатлар сметаси, мажбурий бадал ёки тўлов таркибига киритилади. Бундай ҳолатда дўконларни бузиб ташлаш тарафдори бўлган квартира эгаларининг бир қисми кўпчиликка бўйсуниши керак. Кейин уларни олиб ташлаш кераклиги ёки йўқлигини фақат аҳоли умумий йиғилишда ҳал қилиши мумкин. Бундай қарорсиз бошқарув компанияси ўриндиқни олиб ташлашга ҳақли эмас.
Турар жой массивлари ҳудудини ободонлаштириш учун маҳалла қўмиталари ҳам масъулдир. «Обод маҳалла» дастури доирасида бюджет маблағлари ҳисобидан катта ободонлаштириш ишлари амалга оширилиб, аҳолининг уйлари ёнига ўриндиқлар ўрнатилди. Агар аҳолининг бир қисми бундан норози бўлса, дўконларни сақлаб қолиш ёки олиб ташлаш масаласи ҳам ККУ бинолари мулкдорларининг умумий йиғилишида ҳал қилиниши ва маҳалла қўмитасига топширилиши керак.
Амалиётдан мисоллар
Ўриндиқ ККУ квартиралари деразаларидан уч метр масофада ўрнатилган. Биринчи қаватда яшовчилар шовқин-сурон, гап-сўзлар, ёшлар кечалари смартфонларида тинглайдиган мусиқа, тамаки тутуни ҳидидан шикоят қилиб, ўриндиқни олиб ташлашни талаб қилишган. Аммо қўни-қўшнилар, айниқса, кексалар буни маъқуллашмади ва масалани йиғилишда ҳал қилишди. Уй аҳли ўриндиқни 7 метр нарироққа, қаршилик кўрсатмаган қўшнининг боғига кўчирди.
Бошқа бир ҳолатда, аҳолининг аксарияти бир нечта қўшниларнинг норозилигига қарамай, уйга кираверишдаги дўконларни сақлаб қолишга қарор қилишди. Бу озчилик кўпчиликка бўйсуниши кераклиги билан асосланган. Фуқаролардан бири ўриндиқни йўлакдан 10 метр нарига кўчиришни талаб қилган. Бошқалар эътироз билдиришди, чунки бу жойда қўшнилар ўз машиналарини қўйишади ва келаётган-кетаётган машиналар ёнида дам олишни ҳеч ким хоҳламайди. Амалдаги қонунчиликда кўп қаватли турар жой биноларининг деразалари ёки кириш йўлакларидан ўриндиқларгача бўлган масофалар назарда тутилмаган. Шунинг учун масала кўпчиликнинг манфаатидан келиб чиқиб, аҳоли томонидан ҳал қилиниши керак.
Судга мурожаат қилиш мумкинми?
Албатта, агар масала етарлича долзарб бўлиб, аҳолининг бир қисми ўриндиқларни олиб ташлашни қатъий талаб қилса, улар судга мурожаат қилишга ҳақли. Лекин бизнинг амалиётимизда бундай ҳолатлар маълум эмас. Бу иккала томон учун ҳам ёқимсиз вариант: вақт, асаблар, суд харажатлари ва бошқалар «сарф этилади». Аҳоли хабардор бўлиши керак: судда улар ўриндиқда чекиш, шовқин қилиш, спиртли ичимликлар ичиш, чиқинди ташлаш ва шу билан мулкдорларнинг ҳуқуқларини бузаётганликларини амалда исботлашлари керак бўлади.
Улар ўз даъво ва талабларини далиллар билан исботлашлари лозим. Дастлаб, тунги вақтда дераза тагидаги сукунатнинг бузилиши, квартирага кираётган тутун ва ҳоказолар юзасидан жамоавий шикоят тайёрлаб, уни участка милициясига ёки бошқа инстанцияларга юбориш керак бўлади. Даъвогар ўз турар жойида шовқиннинг йўл қўйиладиган даражадан ошганлигини ёки тунги вақтда тинчлик сақлаш ҳуқуқи бузилганлигини тасдиқловчи далилларни судга тақдим этиши керак. Яъни экспертиза ўтказиш ва пул тўлаш керак бўлади. Суд ўриндиқни бузиб ташлаш учун асос бўлмаса, даъвони рад этиши мумкин. Агар ўриндиқ умумий мажлис қарори билан қўйилган бўлса, бу қарорга эътироз билдириш керак.
Амалиёт шуни кўрсатадики, томонларни қониқтирадиган муросага келиш учун муносабатларни тинч йўл билан ўрнатиш керак.